ەلدە عانا ەمەس, الەمدە بولىپ جاتقان سوڭعى وقيعالارعا بايلانىستى ءدىن سالاسى وزەكتى تاقىرىپتاردىڭ بىرىنە اينالدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا اتالعان سالا بويىنشا ارنايى زاڭناما بار. 2021 جىلدىڭ 29 جەلتوقسانىندا قولدانىستاعى «ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭناماسىنا وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. ول قانداي وزگەرىستەر, حالىققا بەرەر پايداسى بار ما, سونداي-اق, ءدىن سالاسىندا قانداي جۇمىستار اتقارىلىپ جاتقانى جونىندە نۇر-سۇلتان قالاسى, ءدىن ىستەرى جونىندەگى باسقارما باسشىسى نۇرداۋلەت ءالمۇحانوۆتان سۇراپ بىلدىك.
-نۇرداۋلەت يماناليۇلى, ءبىرىنشى سۇراعىمدى ءدىني قىزمەت ماسەلەلەرى بويىنشا زاڭناماعا ەنگىزىلگەن وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار تۋرالى باستاعىم كەلىپ تۇر. حالىققا تۇسىنىكتى تىلمەن جەتكىزىپ بەرسەڭىز. زاڭنامادا قانداي وزگەرىستەر ورىن الدى؟
– قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قولدانىستاعى «ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭناماسى حالىقارالىق تاجىربيەلەردى ەسكەرە وتىرىپ, ادام قۇقىعىن, ءدىني سەنىم بوستاندىعىن قورعاۋعا جانە ەلدەگى كوفەسسياارالىق كەلىسىمدى قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان. 2021 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنىڭ سوڭىندا زاڭناماعا بىرقاتار وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. سونىڭ ءبىرى, ەندىگى تاڭدا «دىنتانۋلىق ساراپتامانى» تەك ءدىنتانۋشىلار مەن تەولوگتار عانا ەمەس, پسيحولوگ, قۇقىقتانۋشى, ساياساتتانۋشى جانە مادەنيەتتانۋشى سىندى ماماندار دا جۇرگىزە الادى. بۇل وزگەرىس ءدىني مازمۇنداعى ادەبيەتتەرگە تەك ءدىني تۇرعىدان بولەك, جان-جاقتى تالداۋ جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. زاڭنامادا «ءدىني مازمۇنداعى اقپاراتتىق ماتەريالدار» تەرمينى پايدالانىلادى, الايدا تەرميننىڭ مازمۇنى اشىلماعان. وسىعان وراي زاڭدا اتالعان تەرمين ۇعىمى اشىلعان. سونداي-اق, وڭىرلىك ءدىني بىرلەستىكتەردى تىركەۋ ءۇشىن تالاپتار جەڭىلدەتىلدى, ولاردى تىركەۋ ءۇشىن جالپى كريتەريلەر بەلگىلەندى.
–بۇل وزگەرىستەر ءوزىڭىز باسقارىپ وتىرعان باسقارمانىڭ جۇمىسىن جەڭىلدەتەدى دەپ ويلايسىز با؟
–ارينە. مىسالى, جوعارىدا اتاپ وتكەن وڭىرلىك ءدىني بىرلەستىكتەردى تىركەۋ ءۇشىن ەكى وڭىردەن 250 ادامنان 500 ادام قاجەت بولسا, قازىر ءار وڭىردەن 250 ادام تىركەلسە جەتكىلىكتى. كەز-كەلگەن وزگەرىس- ول پراكتيكا جۇزىندە قولدانىلىپ, ءارتۇرلى جاعدايلاردان كەيىن ەنگىزىلەدى. سول سەبەپتى دە, جۇمىس بارىسىنا وڭ اسەرىن تيگىزەتىنى ءسوزسىز.
–زاڭناماعا وزگەرىستەر ەنگىزىلىپ جاتىر. ءدىن سالاسىندا بىرقاتار جۇمىستار اتقارىلۋدا. حالىققا ءدىني ماسەلەلەر بويىنشا الاڭداۋعا سەبەپ جوق دەپ ايتا الاسىز با؟
–وسى جەردە ەلورداداعى ءدىني احۋالدىڭ تۇراقتى ەكەنىن اتاپ وتكىم كەلىپ تۇر. وزگە وڭىرلەرمەن دە تىعىز بايلانىستامىز. قانداي جاعداي بولماسىن ءبىر-بىرىمىزدەن تاجىربيە الماسىپ تۇرۋىمىز قاجەت. سونداي-اق, بيىل وتكىزەتىن ءدىني اقپاراتتىق ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىنىڭ سانىن ارتتىردىق. ءدىن وكىلدەرىمەن ءتيىستى ديالوگ قۇرىلىپ, كونفەسسياارالىق كەلىسىم نىعايۋدا. ەگەر, قالا تۇرعىندارىندا قانداي دا ءدىني ماسەلە نەمەسە سۇراق تۋىندايتىن بولسا, دەر كەزىندە شەشۋگە تىرىسامىز. ءدىني ەكسترەميستىك يدەولوگياعا قارسى جۇمىس جاسايتىن دىندەردى زەرتتەۋ ورتالىعىمىز بار. بۇل جۇمىستاردىڭ ءبارى ءوزىنىڭ جەمىسىن بەرەرى ءسوزسىز. سول سەبەپتى دە, تۇرعىندارعا الاڭداۋعا سەبەپ جوق.
–كوپ جاعدايدا ءدىني ەكسترەميستىك يدەولوگيانىڭ قۇربانى كىمدەر؟
-دەسترۋكتيۆتى ءدىني اعىم وكىلدەرى ادامداردى جاسىنا, ناسىلىنە نەمەسە الەۋمەتتىك توبىنا قاراپ بولمەيدى. ولارعا ادامنىڭ پسيحولوگيالىق تۇرعىدا ءالسىز جانە ءدىني ساۋاتى تومەن بولسا جەتكىلىكتى. نە دەگەنمەن, باسىم كوپشىلىگى 16-29 جاس ارالىعىنداعى جاستار. سول سەبەپتى, باسقارما تاراپىنان جاستارمەن تىعىز قارىم-قاتىناس ورناتۋدامىز. ادامدارعا ءدىني جات اعىمعا ەرىپ كەتپەس ءۇشىن مۇقيات بولۋ كەرەك. ءدىني كىتاپتار مەن ۋاعىزداردى رەسمي تىركەلگەن ءدىني ۇيىمدار مەن رەسمي مەكەمەلەردىڭ ارنايى سايتتارىنان قاراڭىزدار. مىسالى, راديكالدى يدەولوگيانى تاراتۋشىلار ءتىل كۋرستارى ارقىلى, بەيرەسمي الەۋمەتتىك جەلىلەردە, قايىرىمدىلىق ۇيىمداردىڭ اتىن جامىلىپ ادام ساناسىن ۋلايتىن فاكتىلەر كەزدەسىپ جاتادى. وسىنداي ۇيىمداردىڭ قۇرىعىنا ءتۇسىپ قالماۋ ءۇشىن ءدىني اقپاراتتاردى رەسمي اككاۋنتتاردان وقۋعا جانە قر تىركەلگەن ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ ءدىن قىزمەتكەرلەرىنەن تىڭداۋعا كەڭەس بەرەمىن. ءدىن – ول نازىك دۇنيە. كەز-كەلگەن اداممەن اڭگىمە قىلىپ, كەز-كەلگەن جەلىدەن وقي سالاتىن سالا ەمەس.
-ءسوز سوڭىندا الداعى جوسپارلارىڭىزبەن بولىسسەڭىز.
– ۇرپاعىمىزدىڭ جارقىن بولاشاعىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتۋ كەرەك. قازىرگى تاڭدا بيىلعى جۇمىس بارىسىنا بىرقاتار جوسپارلار قۇرىپ قويدىق. ول حالىقپەن ونلاين جانە وففلاين كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرۋ, الەۋمەتتىك جەلىلەردە جاڭا باعدارلامالار, كينوتۋىندىلار جاساپ شىعارۋ, سەمينارلار مەن كونفەسسيالاردىڭ قاتىسۋمەن ءىس-شارالار جاساۋ. تاعى دا ەسكەرتە كەتەتىن جايت, ءدىن بويىنشا سۇراقتىرىڭىز بەن ۇسىنىستارىڭىز بولسا iKomek – 109 ءنومىرى ارقىلى حابارلاسا الاسىزدار.
