بۇگىندە ەل ىشىندە ءدىني سەنىمى ءدۇدامال اعىمدارعا باستايتىن توپتار قاراسى كوبەيۋدە. اتا دىنىمىزگە جات, وزگە ميسسيونەرلىك اعىمداردى بىلاي قويىپ, يسلام ءدىنىن جەلەۋ ەتكەن بىرنەشە باعىتتاردىڭ ءوزى ەلىمىزدە زاڭمەن تىيىم سالىنعانىنا قاراماستان استىرتىن جۇمىس ىستەۋگە كوشكەن. ال وسىنداي زاڭسىز ارەكەتتەرگە توسقاۋىل قويىپ, جاستارعا دۇرىس باعىت بەرۋ ءۇشىن ەلىمىزدە بىرقاتار ىرگەلى ىستەر اتقارىلۋدا. سونىڭ ءبىر پاراسى – ءدىني كىتاپتارعا قاتىستى.
ەستەرىڭىزدە بولسا, 2011 جىلدىڭ 15 قازانىندا قابىلدانعان «ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭنىڭ 9-بابىندا «ءدىني ادەبيەتتى, ءدىني مازمۇنداعى وزگە دە اقپاراتتىق ماتەريالداردى, ءدىني ماقساتتاعى زاتتاردى تەك قانا عيبادات ۇيلەرىندە (عيماراتتارىندا), ءدىني ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا, سونداي-اق وبلىستاردىڭ, رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جانە استانانىڭ جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارى ارنايى بەلگىلەگەن تۇراقتى ءۇي-جايلاردا تاراتۋعا جول بەرىلەدى» دەپ كورسەتىلدى. دەگەنمەن, وسى زاڭعا بايلانىستى قوعام تاراپىنان سان ءتۇرلى پىكىرلەر ايتىلۋدا.
حالقىمىزدىڭ رۋحاني يممۋنيتەتى تولىق قالىپتاسقانعا دەيىن سانانى سانسىراتاتىن كىتاپتارعا باقىلاۋ قويىلۋى كەرەك-اق. قوعامنىڭ «قاۋىپتى ۆيرۋسقا» شالدىقپاۋى ءۇشىن ونىڭ قاي سالاسىندا دا قورعانىس قابىلەتىن قالىپتاستىرۋ – زامان تالابى. شاريعاتقا قايشى ادەبيەتتەر ءدىني ساۋاتى از حالىققا كەرى ىقپال جاسارى انىق. ادام ساناسى تازا توپىراق سەكىلدى. وعان الدىمەن نەنىڭ ءدانى ەگىلسە, سول ءوسىپ شىعادى. ءدال وسىلايشا ادام ساناسى زياندى كىتاپتارمەن ۋلانىپ قالسا, بۇل ءبۇتىن ءبىر ۇلتقا تونگەن قاۋىپ بولماق. بۇل رەتتە ءدىني ادەبيەتتەر ۇلكەن ساقتىقتى تالاپ ەتەدى.
ءدىني مازمۇنداعى كىتاپتاردى باسىپ شىعارۋ ءۇشىن الدىمەن قازاقستان مۇسىلماندار ءدىني باسقارماسىنىڭ ساراپتاما كوميسسياسىنان وتكىزىلۋى كەرەك.
جاسىراتىنى جوق, قازىرگى ۋاقىتتا ءدىني ادەبيەتتەر ساۋداسى كوپتەگەن ادامداردىڭ كۇنكورىس كوزى بولىپ وتىر. قاي جەردە ءوتىمدى, قاي جەردە سۇرانىس بار, سول جەردە ساتا بەرەدى. بۇل رەتتە مەشىت ماڭىن جاعالاعان جايما بازار ساۋداسىنىڭ سەيىلمەي تۇرعانىن تىلگە تيەك ەتسەك بولادى.
اپتانىڭ جۇما, جەكسەنبى كۇندەرى مەشىت ماڭىنداعى ءدىني كىتاپتار ساۋداسى ءالى كۇنگە توقتاماي كەلەدى. رەتسىز ساۋدا قۇزىرلى ورىنداردىڭ ءدىني ەكسترەميستىك كىتاپتاردىڭ تارالۋىنىڭ الدىن الۋىندا كوپتەگەن قيىندىقتار تۋدىرۋدا.
بۇگىنگى كۇنگە دەيىن تەرىس پيعىلدى 4 مىڭ ادەبيەت ساراپتامادان وتكەنىمەن, اتا دىنىمىزگە جات 200-دەن اسا كىتاپتار ءالى ەركىن اينالىمدا ءجۇر.
رۇقسات بەرىلمەگەن ورىنداردا ساتىلۋعا تىيىم سالىنعان كىتاپتاردى تاركىلەۋ ماقساتىندا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى كەشەندى تەكسەرىستى ۇدايى ۇيىمداستىرىپ تۇرادى. سەبەبى, اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق كودەكسىنىڭ 195-بابىنا سايكەس, بەلگىلەنبەگەن ورىنداردا ساۋدا جاساۋعا بولمايدى. ءدىن تۋرالى زاڭدا دا كىتاپتار بەلگىلەنگەن جەردە عانا ساتىلۋى كەرەك.
مامانداردىڭ ايتۋىنشا, زاڭمەن بەلگىلەنبەگەن ورىنداردا ساتىلاتىن كىتاپتاردىڭ سىرتقى مۇقاباسى مەن تۇپنۇسقاسى ءبىر بولعانىمەن, ىشكى مازمۇنى جات يدەياعا باعىتتالادى ەكەن.
وسى كۇنگە دەيىن دۇكەندەردە ساتىلىپ جاتقان ءدىني ادەبيەتتەرگە باقىلاۋ جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىلمەگەندىكتەن, ولاردى بىردەن «تازالاپ» شىعۋ مۇمكىن ەمەس. ال سانانى ۋلايتىن ادەبيەتتەر دۇكەن سورەلەرى مەن كوشە بازارىنان الىنعانىمەن, كوپ ءۇيدىڭ جەكە كىتاپحاناسىندا تۇرۋى دا بەك مۇمكىن. قازاقستان مۇسىلماندارىنىڭ قارا شاڭىراعى بولىپ سانالاتىن ءدىني باسقارما تاراپىنان سوڭعى ون جىلدان بەرى كىتاپ ساتۋمەن اينالىساتىن كاسىپكەرلەرگە ساراپتاۋ كوميسسياسىنان وتكەن ادەبيەتتەردى عانا ساتۋ كەرەكتىگى ايتىلىپ كەلەدى. «ەل اۋماعىندا تەك قانا قمدب ساراپتاۋ كوميسسياسى مەن ءدىن ىستەرى كوميتەتىنىڭ تەكسەرىسىنەن وتكەن كىتاپتاردىڭ عانا تارالۋىنا جاعداي جاساۋىمىز كەرەك» دەيدى قمدب ينتەرنەت جانە ۋاعىز-ناسيحات ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى, بەلگىلى تەولوگ ەرشات وڭعاروۆ.
سونداي-اق, ورىس تىلىندەگى ءدىني كىتاپتاردان اباي بولعانىمىز ءجون دەيدى ءدىن ماماندارى. ولار اراب تىلىنەن ورىس تىلىنە اۋدارىلعان كىتاپتار قاۋىپتى ەكەنىن ايتۋدا. بۇل كىتاپتاردىڭ بىرەن-سارانىنىڭ عانا قازاق تىلىندەگى اۋدارماسى بولادى. ال اۋدارما كىتاپتاردىڭ كوبىنىڭ اۆتورلارى مەن باسپاسى كورسەتىلمەيدى ەكەن. پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى جوق مۇنداي مازمۇنداعى كىتاپتار تەك قانا ەل ىشىندە ىرىكتى تۋدىرۋ ماقساتىندا شىعارىلاتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ قاۋلىسىنا سايكەس ءدىن تۋرالى زاڭدا كورسەتىلگەندەي ءدىني مازمۇنداعى ادەبيەتتەر قالاداعى ارناۋلى ورىنداردا ساتىلۋىنا رۇقسات بەرىلگەن. بۇل ورىندار – قالانىڭ ءار تاراپىندا ورنالاسقان «كۇلتەگىن», «الماتى», «اباي», «كاۋسار», «كنيجنىي ەلدورادو», «ەلدورادو», «كيك» كىتاپ دۇكەندەرى.
ال ءدىني كىتاپ باسپالارى كىتاپتاردى ارناۋلى دۇكەندە عانا ساتۋعا ماجبۇرلەۋ نارىق زاڭىنا ساي كەلمەيتىنىن, بۇنداي شەشىم باسپالاردى تۇرالاتاتىنىن ايتۋدا.
مەشىت ماڭىن جاعالاي زاتتارىن جايعان ساۋدا ورنىنا جاقىنداعانىمىزدا ءوزىن بولاتبەك دەپ تانىستىرعان ساۋداگەر ازامات «بالا-شاعامدى وسى ءدىني كىتاپتار مەن زاتتارمەن اسىراپ, كۇنەلتىپ وتىرمىن» دەيدى. «ءبىز تىيىم سالىنعان تاۋار ساتار بولساق, مۇندا ءبىزدى پوليتسەيلەر تۇرعىزبايدى, ارينە. ال بەلگىلەنبەگەن ورىندا ساتۋعا بولمايدى دەگەنگە كەلەر بولساق, ەندەشە بىزگە ارنايى ورىن اشىپ بەرسىن» دەدى ول.
استانا قالالىق پروكۋراتۋراسىنىڭ مالىمدەمەسىنە جۇگىنسەك, ءدىني ادەبيەتتەر قالانىڭ رۇقسات ەتىلمەگەن ورىندارىندا ساتىلسا, قولدانىستاعى زاڭدا ءدىني قىزمەت جانە بىرلەستىكتەر تۋرالى زاڭ تالاپتارىن بۇزعانى ءۇشىن جەكە تۇلعالار ەلۋ ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش كولەمىندە, لاۋازىمدى ادامدار مەن ءدىني بىرلەستىكتەر باسشىلارىنا ءجۇز ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش مولشەرىندە ايىپپۇل بەلگىلەنگەن. زاڭدى تۇلعالار قىزمەتىن ءۇش ايعا توقتاتىپ, ءجۇز ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش ايىپپۇل تولەتۋ كوزدەلگەن. وسى قارەكەتتىڭ بارلىعى ءدىن سالاسىنداعى زاڭدىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ مەن قۇقىق بۇزۋشىلىق كورىنىستەرىنىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا جاسالۋدا. سول سەبەپتى, قالا تۇرعىندارى زاڭ شەڭبەرىندە ارەكەت ەتۋدى قاپەردە ۇستاعاندارى ءجون بولماق.
