جامانباي باتىردىڭ جەتىنشى ۇرپاعى توباعابىل ءبيدىڭ شاڭىراعىندا 1934 جىلى دۇنيەگە كەلگەن ابدىبەك اقساقال ءوز عۇمىرىندا تالاي اسۋلاردان اسىپ, كوپ قيىندىقتاردى باستان وتكەردى. اكەسى ابىلاي اۋدان, اۋىل كولەمىندە باسشى قىزمەتتەردە بولىپ, 1937 جىلدىڭ اياعى, 1938 جىلدىڭ باسىندا مايدامتال كولحوزىندا كاسىپوداق توراعاسى قىزمەتىن اتقارىپ جۇرگەندە «حالىق جاۋى» دەگەن جالامەن ۇستالادى. سول كەزدە اناسى ءشاريپا قوس بالاسىن جەتەكتەپ, كۇيەۋىن تۇرمەگە ىزدەپ بارادى.
الايدا وتاعاسىنا جولىقتىرماق تۇگىل, قولىنداعى مىلتىعىمەن تۇيرەگەن نكۆد جەندەتتەرىنەن كورگەن قورلىعى جاس انانى قاتتى قاپالاندىرىپ, كوپ ۇزاماي ءىش قۇسا بولىپ كوز جۇمادى. ال ءۇش جاسار ابدىبەك پەن ءبىر جاستان اسقان جاقسىبەك ەكەۋى قارت اجەسى تۇراردىڭ قولىندا وسەدى. اتا-اناسىز قالعان قوس ءبۇلدىرشىن ەڭبەككە ەرتە ارالاسىپ, كولحوزدىڭ قويىن باعىپ, ەگىنىن ەگەدى. اجەسى قوي ساۋىپ, ءسۇتىن كولحوزعا وتكىزەدى. ولاردىڭ اكەسى سوعىس باستالاردىڭ الدىندا بوساپ شىعادى. بىراق قوس ءبۇلدىرشىننىڭ قۋانىشى كوپكە سوزىلماي, اكەسى مايدانعا الىنىپ, سودان حابار-وشارسىز كەتكەن. اكەلەرى ابىلاي بەيسەنوۆ تەك 80-جىلداردىڭ باسىندا عانا اقتالىپ, «حالىق جاۋى» دەگەن جالادان ارىلادى.
ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىمىمەن ابىلبەكتى 1942 جىلى مامىر ايىندا اسكەردەن كەرى شاقىرىپ, قازاقستان كپ ورتالىق كوميتەتى ۇيىمداستىرۋ ءبولىمىنىڭ نۇسقاۋشىسى قىزمەتىنە تاعايىندايدى. 1942 جىلى قازاقستان كپ ورتالىق كوميتەتىنىڭ ۇيىمداستىرۋ ءبولىمىنىڭ نۇسقاۋشىسى بولىپ قىزمەت اتقارىپ جۇرگەن اكەسىنىڭ ءىنىسى ابىلبەك توباعابىلوۆتىڭ شاقىرتۋىمەن ابدىبەك ابىلايۇلى مەكتەپ تابالدىرىعىن الماتى قالاسىندا اتتايدى. ارتىنان تۇركىستان قالاسىنداعى لەنين (قازىرگى احمەت بايتۇرسىنوۆ) مەكتەبىنە اۋىسىپ, ونى 1955 جىلى جاقسى ءبىتىرىپ شىعادى. وقۋعا قانشا قۇشتار بولعانىمەن, اجەسى ونىڭ ەرتەرەك وتباسىن قۇرعانىن قالايدى. ءسويتىپ, قارت اجەسى مەن باۋىرىنىڭ قامىن ويلاعان جاس جىگىت بىردەن اۋىلعا كەلىپ, كولحوز جۇمىسىنا ارالاسادى.
1955 جىلى مەس اتا اۋىلىنداعى ءامىر ءبيدىڭ ءسۇت كەنجەسى ۇلپاتشاعا ۇيلەنەدى.
ۇلپاتشا امىرقىزى ارعى بابالارىنان قوراسىندا مالى ازايماعان, وشاقتان قازانى تۇسپەگەن, قۇت-ىرىسى ورتايماعان باي-باقۋاتتى شاڭىراقتا دۇنيەگە كەلگەن. ول دۇنيەگە كەلگەندە, اناسى ورىنشا 53 جاستا ەكەن. بىراق اكەسىنەن ەرتە قالعاندىقتان, ءامىر بي تۋرالى ەستەلىكتەر ەمىس-ەمىس قانا ەسىندە. ۇلپاتشا اجەي ءوزىنىڭ اناسىن اقىلدى, دانىشپان, قوناقجاي كىسى ەدى دەپ ەسكە الادى. كىلەم, الاشا توقىپ, تەكەمەت باسا بىلەتىن ىسمەر بولعان دەيدى. اناسىنان ەڭبەكقورلىقتى, سابىرلى, شىدامدى بولۋدى ۇيرەنگەن ۇلپاتشا اجەي بارعان جەرىن كوركەيتىپ, جاقسى كەلىن اتانادى.
«بالالى بولدىق. ابەكەڭنىڭ ەسىل-دەرتى ءالى دە وقۋدا. سوسىن ءبىر كۇنى: «سەن وقىعىڭ كەلسە, وقي عوي» دەدىم. «سەن قايتىپ كۇن كورەسىڭ مىنا ءۇش-ءتورت بالامەنەن؟» دەدى. «كورەمىن, قابىلەتىم جەتەدى. ەش ۋايىمداما. جۇمىس ىستەيمىن» دەپ كەسىپ ايتتىم. ءسويتىپ, ابەكەڭ قاپلانبەك اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكۋمىنا «اگرونوميا» ماماندىعىنا وقۋعا ءتۇستى» دەپ ۇلپاتشا اجەي وتكەن كۇندەردى ەسكە الادى.
80 جاسقا تولعان ۇلپاتشا انامىزبەن بىرگە ابدىبەك اقساقال ون بالانى دۇنيەگە اكەلىپ, ءوسىرىپ, تاربيەلەدى. ون بالادان 36 نەمەرە, 27 شوبەرەسى بار. بالالارىنىڭ ءبارى بىردەي جوعارى ءبىلىمدى, قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە سان-سالالى ماماندىقتار بويىنشا قىزمەتتەرىن اتقارىپ ءجۇر
وسىلايشا, ابدىبەك بەيسەنوۆ اقساقال 3 بالالى بولعان سوڭ عانا سارىاعاشتاعى اۋىلشارۋاشىلىق تەحنيكۋمىنا تۇسكەن. 1962 جىلى تەحنيكۋمدا وقي ءجۇرىپ, سول جەردە كومسومول كوميتەتىنىڭ حاتشىسى, كاسىپوداق ۇيىمىنىڭ توراعاسى سىندى قىزمەتتەردى قوسا اتقارادى.
1965 جىلى وقۋىن ويداعىداي ءبىتىرىپ, اگرونوم ماماندىعىن العاندا ابەكەڭنىڭ بەس بالاسى بار ەدى. ول قىزمەت جولىن ورداباسى اۋدانى, يساحانوۆ اۋىلىندا اگرونوم قىزمەتىنەن باستايدى. كەلەسى جىلى كۋيبىشەۆ (باباي قورعان) سوۆحوزىندا مەحانيك, گيدروتەحنيك, ارتىنان ۇزاق جىلدار بويى اگرونوم قىزمەتىنە كىرىسەدى.
1989-1992 جىلدارى اباي اۋىلىندا اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراتيۆىن قۇرىپ, ەگىن, باۋ-باقشا ەگۋمەن اينالىسادى. 1992 جىلى اقساقال زەينەتكەرلىككە شىعادى. بىراق قولىم بوسادى دەپ قۇر جاتپاي, «اقتوبە» شارۋا قوجالىعىن اشىپ, ەگىن ەگىپ, مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسىپ كەلەدى. سودان بەرى اتتان تۇسپەي, اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىمەن ۇزبەي اينالىسىپ, مەملەكەتتىڭ دامىپ-وركەندەۋىنە ەڭبەگىن ءسىڭىرىپ كەلەدى. 90-جىلدارى بۇكىل كەڭشار مەن ۇجىمشارلار تاراپ, اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسى توقىراعان تۇستا ابدىبەك اقساقال ەگىس ەگىپ, مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسىپ, اۋىلدا جۇمىسسىزدىق بولماۋىنا از دا بولسا ۇلەسىن قوستى. سول ءبىر قيىن كەزەڭدەردە جاعدايى تومەن وتباسىلارعا كومەكتەسكەنىن اۋىلداستارى ءالى كۇنگە دەيىن ريزاشىلىقپەن ايتىپ وتىرادى.
بۇگىندە بۇل مەرەيلى وتباسى گاۋھار تويىن تويلاعالى وتىر. 80 جاسقا تولعان ۇلپاتشا انامىزبەن بىرگە ابدىبەك اقساقال ون بالانى دۇنيەگە اكەلىپ, ءوسىرىپ, تاربيەلەدى. ون بالادان 36 نەمەرە, 27 شوبەرەسى بار. بالالارىنىڭ ءبارى بىردەي جوعارى ءبىلىمدى, قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە سان-سالالى ماماندىقتار بويىنشا قىزمەتتەرىن اتقارىپ ءجۇر. ءتورت پەرزەنتى – عالىم (پروفەسسور, دوتسەنت, اعا وقىتۋشى). 18 نەمەرەسى جوعارى ءبىلىم الىپ, ەڭبەككە ارالاسسا, 3 نەمەرەسى – ستۋدەنت. بالالارىنىڭ ءبارى – ءان-جىر مايتالماندارى.
«ومىرلىك سەرىگىم ۇلپاتشا ەكەۋمىز پەرزەنتتەرىمىزدىڭ تاربيەسىنە اسا ءمان بەردىك. ەكەۋمىز بالالاردىڭ كوزىنشە دە, بىلايعى كەزدە دە رەنجىسپەدىك» دەيدى ابدىبەك اقساقال.
وسىنداي ونەگەلى تاربيەنىڭ ارقاسىندا بالالارىنىڭ ەشقايسىسى اتا-اناسىن جەرگە قاراتپاي, ارداقتى اكە ەسىمىن ابىرويمەن الىپ ءجۇر. بۇل قارا شاڭىراق «ايالى الاقانى اق اجەنىڭ», «ۇلگىلى وتباسى» اتتى وتباسىلىق بايقاۋلاردىڭ باس جۇلدەسىن, رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە ەكى مارتە وتكىزىلگەن «باتامەنەن ەل كوگەرەر…» بايقاۋلارىندا «نارتاي» جانە «مولدا مۇسا» اتىنداعى نوميناتسيالاردى جەڭىپ الدى.
بەك ءنۇردىللا
