ن.نازارباەۆ «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ ءحVى سەزىندە 5 ينستيتۋتسيونالدىق رەفورما جاساۋ قاجەتتىگىن ايتىپ, ەل پرەزيدەنتى جانىنان ۇلتتىق جاڭعىرتۋ جونىندەگى كوميسسيا قۇرۋدى تاپسىردى. ال ەندى سايلاۋ ءوتىپ, ەلباسىمىز سايلانعان سوڭ ساناۋلى كۇندەر وتپەي ۇلتتىق جاڭعىرتۋ جونىندەگى كوميسسيا قۇرىلىپ, جۇمىسقا كىرىسىپ تە كەتتى. ۋاقىت كۇتتىرمەي, ءاربىر كۇندى باعالاپ, جوعارىدا ايتىلعان رەفورمالاردى قولعا الىپ جاتىر. پرەزيدەنت جانىنان ۇلتتىق جاڭعىرتۋ جونىندەگى كوميسسيانىڭ قۇرىلۋى, ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا اتالمىش رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋعا قاراي جاسالاتىن ءجۇز قادام تۋرالى ناقتى شەشىمدەر مۇنىڭ ايقىن دالەلى بولا الادى. سوندىقتان مەن بۇل رەفورمالاردىڭ تولىقتاي جۇزەگە اساتىنىنا سەنەمىن. تەك ءار ازامات سوعان تامشىداي بولسا دا ۇلەسىن قوسسا, بۇل ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ورتاق جەڭىسى بولار ەدى.
ەندى وسى رەفورمالاردىڭ ەلىمىز ءۇشىن قانشالىقتى ماڭىزدىلىعىنا توقتالعىم كەلەدى.
العاشقى رەفورما – بارشاعا ورتاق زاماناۋي مەملەكەت قۇرۋ. مۇنداعى نەگىزگى باعدار, كاسىبي, اۆتونومدى مەملەكەتتىك اپپارات قۇرۋعا نەگىزدەلەدى. بۇل جۇزەگە اسىرىلعان جاعدايدا مەملەكەتتىك اپپاراتتا بەلگىلى ءبىر ادامنىڭ ىقپالىمەن كوماندا قۇرۋ دەگەنگە جول بەرىلمەيدى.
ەكىنشى ينستيتۋتسيونالدىق رەفورماعا كەلەر بولساق, بۇل قوعامداعى زاڭنىڭ ۇستەمدىگىن ارتتىرۋ بولىپ سانالادى.
زاڭدار ازاماتتىق قوعامداعى باستى قۇندىلىقتاردى قالىپتاستىرۋشى بىردەن ءبىر ءابسوليۋتتى ماڭىزدى سيپاتقا يە بولۋى ءتيىس. وسى ەكىنشى رەفورمانىڭ مازمۇنىنا سوت جۇيەسىن جەتىلدىرۋ, پوليتسيانىڭ قوعامنىڭ سەنىمىنە يە بولاتىنداي دارەجەدە جۇمىس جاساۋىن قامتاماسىز ەتۋ, ەلدىڭ ءادىل زاڭعا دەگەن سەنىمىن ارتتىرۋ ەنەدى.
ءۇشىنشى رەفورما – ورنىقتى ەكونوميكانى باعدار ەتكەن يندۋستريالاندىرۋ جانە ەكونوميكالىق ءوسۋ. ەلباسىمىز ايتىپ وتكەندەي, «كاسىبي مەملەكەتتىك قىزمەت پەن زاڭداردىڭ ۇستەمدىگى ەكونوميكالىق رەفورمالار كەشەنىن جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك تۋعىزباق». مۇندا ءونىم وڭدەۋ سەكتورىن دامىتىپ, ونى ەكونوميكالىق ءوسۋدىڭ تەتىگىنە اينالدىرۋ قولعا الىنادى. يندۋستريالاندىرۋ ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتىن ارتتىرۋعا دا جاعداي تۋعىزباق. قولعا الىنعان رەفورمالاردىڭ ءتورتىنشىسى بولاشاعى ءبىرتۇتاس ۇلت ماسەلەسىنە ارنالعان. «ماڭگىلىك ەل» يدەياسى دا وسى مۇراتتارمەن ۇندەس.
ءبىزدىڭ ەلىمىز – ءتۇرلى ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ وكىلدەرى تاتۋ-ءتاتتى, بەرەكە-بىرلىگى بۇزىلماي ءومىر ءسۇرىپ جاتقان بىردەن-ءبىر مەملەكەت. بۇل ءبىزدىڭ قوعامدىق سانامىزداعى باستى يدەولوگياعا اينالىپ كەلە جاتقان جاڭاشا سانا دەۋ كەرەك. وسى ءتورتىنشى رەفورمانىڭ ەڭ نەگىزگى مازمۇنى «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىنىڭ اياسىندا بىرىكتىرۋشى قۇندىلىقتاردى نەگىز ەتكەن قوعامدىق جاڭاشا يدەولوگيالىق سانا قالىپتاستىرۋ جاتىر.
بەسىنشى رەفورما – اشىق, ترانسپارەنتتى مەملەكەت قۇرۋ. مۇنداعى باستى يدەيا مەملەكەتتىك ۇيىمدار مەن قاراپايىم حالىقتى جاقىنداستىرۋ. مەملەكەتتىك ۇيىمدار مەن قۇرىلىمداردىڭ جۇمىسى ەلگە تۇسىنىكتى, ايقىن بولۋىنا قول جەتكىزۋ رەفورمانىڭ باستى مازمۇنىنا كىرەدى. حالىققا ەسەپ بەرۋشى, حالىقتىڭ الدىندا تىكەلەي جاۋاپتى مەملەكەت قالىپتاستىرۋ. بارلىق مەملەكەتتىك ىستەر, قىزمەتتەر كىم ءۇشىن, ارينە, حالىق ءۇشىن. مۇنى شىنىمەن جۇزەگە اسىرساق, ەلدەگى ءاربىر ازامات قوعامداعى ىستەرگە بەلسەنە ارالاسىپ, سول مەملەكەتتى جاساۋداعى ءوزىنىڭ ءرولىن سەزىنبەك. سوندىقتان ەلباسىمىز وسى تۇستا ازاماتتىق قوعام وكىلدەرىنىڭ بيۋدجەت قارجىسىن بولۋگە قاتىسۋىن, قوعامنىڭ ءوزىن-ءوزى رەتتەۋىن ەنگىزۋدى, بيلىك وكىلەتتىكتەرىن ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىنا بەرە وتىرىپ, مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ارالاسۋ ايماعىن قىسقارتۋ, مەملەكەتتىك ورگاندار مەن اكىمدەر جانىنداعى قوعامدىق كەڭەستەردىڭ ءرولىن كۇشەيتۋ تۋرالى ايتۋىنىڭ ماڭىزى زور. ول, نەگىزىنەن, «قازاقستان-2050» ستارتەگياسىن جۇزەگە اسىرۋ, دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا ەنۋگە ناقتى ناتيجەلى كورسەتكىشتەر ارقىلى قول جەتكىزۋ ماقساتىنان تىس ەمەس, سوعان ساي جاسالاتىن رەفورمالار دەپ بىلەمىن. جانە ەلباسىمىز ايتىپ وتكەندەي, «ۇسىنىلىپ وتىرعان شارالار قوعامدىق قاتىناستار جۇيەسىن تۇبەگەيلى وزگەرتپەك».
ەربولات مۇقاەۆ,
پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى
