مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ قوعامعا تۇبەگەيلى جاڭارۋ تۇجىرىمدارىن ۇسىنىپ وتىر. وسى نەگىزدە ەندى سىبايلاس جەمقورلىق پەن جەڭۇشىنان جالعاسۋعا, جاتىپىشەرلىك پەن ارامتاماقتىققا, اسىراسىلتەۋشىلىك پەن ماقتانقۇمارلىققا قارسى دەندەپ كۇرەس جۇرگىزىلەتىن بولادى. بىراق ول ءۇشىن ەڭ اۋەلى ىشكى ءتارتىپ كۇشەيتىلۋى ءتيىس. ىشكى ءتارتىپتىڭ كۇشەيۋى ءۇشىن ادامداردىڭ ىشكى ىستەر ورگانى قىزمەتكەرلەرىنە بەرىك سەنىمى بولۋى كەرەك. ال ءوزارا سەنىم بولۋ ءۇشىن پوليتسيا مەن قاراپايىم حالىقتىڭ اراقاتىناسى بۇرىن بولماعان دارەجەدە جاقسارا ءتۇسۋى ابدەن قاجەت-اق. مىنە, وسى نەگىزدە قازىر قازاقستاندىق پوليتسيادا ءبىرشاما وڭتايلى ىستەر قولعا الىندى.
كيىم اۋىستىرىلدى, ەندىگى وزگەرىس قانداي؟
پوليتسياعا رەفورما جاساۋ كەرەكتىگى قاشاننان بەرى ايتىلىپ كەلە جاتىر. ءبىزدىڭ قوعامدىق ءتارتىپ ساقشىلارى حالىقپەن قارىم-قاتىناس جاعىنان دا, كاسىپتىلىك بىلىكتىلىك جاعىنان دا وزا شاۋىپ تۇرماعاندىعى كەيبىر سىن ساعاتتاردا ايقىن اڭعارىلىپ قالىپ جاتادى. مۇنى جوعارى مىنبەرلەردە بيلىك وكىلدەرىنىڭ وزدەرى بۇكپەسىز مويىنداپ ءجۇر. دەگەنمەن كەيىنگى كەزدە ەلىمىزدە ىشكى ىستەر ورگانى قىزمەتكەرلەرىنە قاتاڭ تالاپپەن بىرگە مەملەكەت تاراپىنان بارىنشا قولداۋ, كومەك تە كورسەتىلىپ جاتىر. ىشكى ىستەر مينيسترلىگى جىلدار بويى قوعام مەن ادامدار اراسىندا قالىپتاسىپ قالعان پوليتسياعا دەگەن نەمقۇرايدىلىقتى جويۋ ءۇشىن بار كۇشىن سالۋدا. سوڭعى بەس جىلدا وسى سالادا ءبىرشاما وزگەرىس بايقالۋدا. ايتالىق, قازىر جول پوليتسياسى بۇرىنعىداي بۇتانىڭ اراسىنا تىعىلىپ تۇرىپ جۇرگىزۋشىلەردى ۇستامايدى. جول بويىنىڭ بارلىعىندا پوليتسيانىڭ موبيلدىك قوسىندارى قويىلعان.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن 2019 جىلدان بەرى ءوزارا قارىم-قاتىناستاعى سەرۆيستىك ۇلگىگە كوشۋگە باعىت ۇستالدى. بۇل دەگەن ءسوز كەيىنگى كەزدە پوليتسيا جۇمىستى باسقارۋ ءستيلى مەن ۇيىمداستىرۋ ستراتەگياسىن, قوردالانعان كەيبىر ماسەلەلەردى قوعاممەن اقىلداسا وتىرىپ شەشۋگە بەت تۇزەگەندىگىن بىلدىرەدى.
سونداي-اق قازاقستان پرەزيدەنتى 2022 جىلدى «بالالار جىلى» دەپ جاريالاعالى پوليتسيانىڭ مەكتەپپەن, ونداعى اتا-انالار كوميتەتىمەن ءوزارا بايلانىس جۇمىستارى دا جاندانا ءتۇستى. ويتكەنى ەندى بۇدان بىلاي يۋۆەنالدى پوليتسيا مەكتەپتە وتىرمايتىن بولادى. ەسەسىنە وزىنە بەكىتىلگەن اۋماقتا الدىن الۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ, قاۋىپسىزدىككە كوبىرەك كوڭىل ءبولۋى قاراستىرىلعان.
جاقىندا پوليتسەيلەردىڭ كيىم ۇلگىلەرى وزگەردى. ەڭ سوڭعى رەت ەلىمىزدە پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ كيىم ۇلگىسى 2005 جىلى اۋىسقان بولاتىن. دەگەنمەن ۋاقىت وتە كەلە بۇل فورمانىڭ دا زامان تالابىنا ساي كەلمەيتىندىگى بايقالا باستادى. ءسويتىپ, سالا باسشىلارى كيىم ۇلگىسىن وزگەرتۋگە بىرنەشە جىل دايىندىق جۇمىستارىن جۇرگىزدى. ەندى, مىنە, جول كارتاسىن جاڭعىرتۋ اياسىندا سول كوپتەن جوسپارلانعان اۋقىمدى ءىس جۇزەگە اسىرىلىپ وتىر.
ءبىر ماۋسىمدا ەلوردالىق ۋچاسكەلىك پوليتسيا ينسپەكتورلارىنا ارنالعان 6000 دانا جاڭا كيىم ۇلگىسى ازىرلەندى.
وتكەن اپتادا نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ ۋچاسكەلىك ينسپەكتورلارى تۇرعىن ۇيلەردىڭ اۋلاسىندا شىلىم شەككەن, كۇل-قوقىس تاستاعان 48 ادامدى اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتتى.
تۇرمىستىق قالدىقتاردى ۋاقىتىندا شىعارماعان 56 مەردىگەرلىك ۇيىمعا, 64 پيك پەن ميب-كە 3 ملن. 700 مىڭ ايىپپۇل سالىندى
جاڭا كيىمدى ەڭ اۋەلى ەلوردادا ۋچاسكەلىك جانە پاترۋلدىك پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى كيدى. راسىمەن دە, ولاردىڭ العاشقى بولىپ مۇنداي قۇرمەتكە يە بولاتىن ءجونى بار. جوعارىدا اتاپ وتكەنىمىزدەي, «پوليتسيانىڭ سەرۆيستىك مودەلى» قاناتقاقتى جوباسى اياسىندا «ءتيىمدى ۋچاسكەلىك پوليتسيا ينسپەكتورى» ۇلگىسى دە قولعا الىنعان ەدى. وسى نەگىزدە ءتارتىپ ساقشىلارىنىڭ جۇرتقا جاقىنداي ءتۇسۋى, ولارمەن ەتەنە تىعىز قارىم-قاتىناستا جۇمىس ىستەۋى ناقتى ومىرلىك تاجىريبەگە ەنگىزىلۋدە.
پوليتسەيلەرگە ارنالعان كيىم ۇلگىسىن ءارتۇرلى كليماتتىق جاعدايلاردا قىزمەت اتقاراتىن قىزمەتكەرلەردىڭ ۇسىنىس-تىلەكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ, ولارعا بارىنشا ىڭعايلى ءارى قولايلى ەتىپ جاساۋعا ەرەكشە كوڭىل بولىنگەن. ۋچاسكەلىك پوليتسيا ينسپەكتورلارىنا ارنالعان جەكەلەگەن نىساندى كيىم ازىرلەنگەن. وسىعان بايلانىستى جەتوندار, ەمبلەمالار, جۇلدىزدار جانە كوكاردالار توقىما ماتالارعا اۋىستىرىلعان. سونىمەن قاتار بارلىق سۇلباسى بويىنشا جارىق شاعىلىستىراتىن ەلەمەنتتەرگە ەرەكشە كوڭىل بولىنگەن, بۇل جولداعى قاۋىپسىزدىك دەڭگەيىن ارتتىرادى.
قاناتقاقتى جوبا جۇزەگە اسىرىلعالى ۋچاسكەلىك ينسپەكتورلاردىڭ تانىمالدىعى ءۇش ەسە ءوسىپ, جۇمىستارىنىڭ اقپاراتتىق دەڭگەيى دە ايتارلىقتاي كوتەرىلىپتى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا, ىشكى ىستەر ورگاندارىنداعى جاڭارۋ جولدارى ءوز جەمىسىن بەرۋدە دەپ ايتۋعا بولادى.
جاڭارۋ مەن ىلگەرىلەۋ مۇمكىندىگى
كەيبىر ساپارشىلاردىڭ پىكىرىنشە, بۇرىن پوگون تاققان مىرزالاردىڭ قىزمەتى شۇعىل ورىنداپ تاستاۋدى, بىرەۋدى جازالاۋدى وسىعان بايلانىستى ءاپ-ساتتە شەشىم قابىلداۋدى قاجەت ەتكەن بولسا, كەيىنگى كەزدە زامان تالابىنا وراي پارمەندى ەسكەرتۋ ءادىستەرى كوبىرەك قولدانىلادى ەكەن. ەكىنشى سوزبەن ايتقاندا, قازىر پوليتسيا قىزمەتكەرىنە وقيعانىڭ بولعاندىعىن تىركەگەننەن گورى, ونىڭ الدىن الۋ مۇمكىندىكتەرىن كوبىرەك قاراستىرۋ تالابى قويىلىپ وتىر.
وسى تۇرعىدا ۋچاسكەلىك ينسپەكتورلاردىڭ جۇمىسىنا كوبىرەك نازار اۋدارىلۋدا. بۇرىن ولاردى ءار اۋدانعا ءبولىپ-ءبولىپ تاعايىنداعان بولسا, قازىر ۋچاسكەلىك ينسپەكتور تەك ءوزى جۇمىس ىستەيتىن ۋچاسكەدە تۇرىپ, تەك سول ءوزى تۇرعان اۋماققا جاۋاپ بەرەتىن بولادى. ءارى ول سول جەردە مۇمكىندىگىنشە بەس-ون جىل جۇمىس ىستەۋى كەرەك دەگەن دە قاعيدا بار. بۇل نە ءۇشىن ەنگىزىلىپ وتىر؟ ويتكەنى نەعۇرلىم كوبىرەك تۇرسا, سول ۋچاسكەنىڭ قوردالانعان ماسەلەلەرىمەن, سول جەردەگى ادامداردىڭ ءتۇيىندى ءتۇيتكىلدەرىمەن ەتەنە تانىسا تۇسەدى. ادامداردىڭ تىنىس-تىرشىلىگىن, ءبىر-بىرىمەن قارىم-قاتىناسىن جاقسىراق بىلە تۇسەدى. بۇل العا قويعان تۇپكى ماقساتتى ورىنداۋ ءۇشىن دە, جۇمىستىڭ ساپاسىن جاقسارتا ءتۇسۋ ءۇشىن دە جاسالىپ وتىرعان قادام ەكەنى بەلگىلى.
ىشكى ىستەر سالاسىنداعى جاڭارۋدى قاتارداعى قىزمەتكەرلەردەن ەمەس, ەڭ ءبىرىنشى باسشىلىقتان باستاۋ كەرەك دەگەن پىكىر دە قازىر كوبىرەك ايتىلا باستادى. وسىعان وراي, پوليتسيانىڭ سەرۆيستىك ۇلگىسى جوباسىنا سايكەس مامانداردىڭ ءبىلىمىن كوتەرۋگە دەن قويىلۋدا. ىشكى ىستەر ورگاندارىنىڭ جۇمىسىنا رەفورما جۇرگىزۋ كەرەك دەگەندە ەلىمىزدە جۇمىس وسىدان باستالعان سياقتى. ال ودان ءارى جۇمىستى جاڭاشا جۇرگىزۋدىڭ ءتۇرلى امال-تاسىلدەرى مەن ايشىقتى جولدارى بار. كوبى شەتەل تاجىريبەسىنە سۇيەنەدى. ماسەلەن, كەيبىر ساراپشىلار فرانتسۋزداردىڭ ءتارتىپتى قاداعالاپ, جۇمىستارىن ءوزارا باسەكەگە قۇراتىن ءۇش قۇرىلىمىن ءتيىمدى دەپ اتايدى. ولاردا, نەگىزىنەن, ۇلتتىق پوليتسيا بولىمشەسى ىشكى ىستەر بولىمشەسىنە قاراسا, جاندارمەريا قورعانىس مينيسترلىگىنە باعىنادى ەكەن.
قالاي دەگەنمەن دە ىشكى ىستەر سالاسىنىڭ جۇمىسىندا قوزعالىس بار. وسى قوزعالىس ودان ءارى ىلگەرىلەۋگە جول اشادى دەگەن سەنىم مول. وعان قوسا, ۆەدومستۆوعا تاجىريبەلى جاڭا باسشىنىڭ كەلۋى دە كوپشىلىكتىڭ ءۇمىتىن وياتىپ, جاڭارۋ مەن جاڭعىرۋعا مول مۇمكىندىكتەر تۋعىزعانداي.
