قاليجان زاڭقوەۆ, قمدب-نىڭ نايب ءمۇفتيى, استانا قالاسىنىڭ باس يمامى: قۇرباندىق قۇدايعا جاقىنداتادى
– بارشا مۇسىلمان اسىعا كۇتەتىن قۇربان ايت مەرەكەسى جاقىنداپ قالدى. وسى ورايدا وقىرماندارىمىزعا اتالعان مەرەكەنىڭ ءمان-ماڭىزى جايىندا ايتىپ وتسەڭىز.
– قۇرمەتتى مۇسىلمان قاۋىم, قادىرلى وقىرمان! اراعا جىل سالىپ, كۇللى يسلام ۇممەتى اڭساي كۇتكەن ۇلىق مەرەكە – قۇربان ايت تا كۇن ساناپ جاقىنداپ كەلەدى. بارشاڭىزدى ەڭ الدىمەن قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى جانە «نۇر استانا» ورتالىق مەشىتى ۇجىمىنىڭ اتىنان كەلە جاتقان قۇربان ايت مەرەكەسىمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن.
ءاربىر مۇسىلمان بالاسى قۇربان ايت كۇنى تاڭەرتەڭ دارەت الىپ, ءوزىنىڭ العاشقى قادامىن تازارۋدان باستاپ, مۇنان كەيىن ۇستىنە كىرشىكسىز تازا دا جاڭا كيىمدەرىن كيىپ, حوش ءيىس سەبىنىپ, مەشىتتە كوپشىلىكپەن بىرگە مەرەكەلىك ناماز وقيدى. ناماز سوڭىنان ءبىرىن-ءبىرى قۇتتىقتاپ, قۋانىش-قىزىقتى بىرگە بولىسەدى. وسىلايشا مۇسىلمان مەرەكەسى قۇلشىلىقپەن باستالىپ, ءوزىنىڭ بارلىق ءسان-سالتاناتىمەن يماندىلىق دۋمانىنا جالعاسادى.
قاسيەتتى قۇربان ايت حالىقتىڭ بىرلىگىن كۇشەيتىپ, ءوزارا باۋىرلاستىقتى ارتتىرادى. ايتا كەتەيىن, ايت مەرەكەسى – يسلام دىنىنەن بۇرىن ەجەلگى اراب ەلىندە دۇنيە كەلگەن. اسىل ءدىنىمىز مۇنى ءدىني ءداستۇر, مۇسىلمانداردىڭ ەڭ ۇلىق مەرەكەسىنە اينالدىرىپ, ايرىقشا نۇرلاندىردى. مىنەكەي, سودان بەرى قۇربان ايت مۇسىلمان اي كۇنتىزبەسىندەگى ءزۇلحيججا ايىنىڭ ونىنشى جۇلدىزىندا باستالىپ, ءۇش-ءتورت كۇن مەرەكەلەنەدى. نەگىزىنەن, بۇل ايت مەيرامى مۇسىلمانداردىڭ مەككە مەن مادينە شاھارلارىندا قاجىلىق پارىزىن وتەۋ كەزەڭىمەن اياقتالادى.
يسلام ەلدەرىندە ەكى ايت مەيرام رەتىندە دەمالىس دەپ جاريالانعان. اللاعا شۇكىر, ءبىز دە بۇدان كەندە ەمەسپىز. ەلباسىمىز ن.ءا.نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن تاۋەلسىز ەلىمىز «قۇربان ايت» مەرەكەسىنىڭ العاشقى كۇنىن رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە دەمالىس كۇنى رەتىندە مەرەكەلەپ كەلەدى. قازاق ەلىنىڭ قازىرگىدەن دە بيىك رۋحاني جاڭارىپ, بەرەكە-بىرلىككە باستاعان مۇنداي ساۋاپتى ىستەرى ۇرپاعىنان – ۇرپاعىنا ميراس بولعاي دەيمىن.
– قۇرباندىق شالۋدىڭ دىنىمىزدەگى الار ورنىنا توقتالساڭىز جانە ءتورت تۇلىكتەن قانداي مالدى شالعان دۇرىس؟
– قۇربان ايت مەرەكەسىندە مۇمكىندىگى بار ءاربىر مۇسىلمان بالاسى اللا تاعالانىڭ ريزاشىلىعى ءۇشىن قۇرباندىق شالۋى ءتيىس. ءتىپتى, اللا ەلشىسى (س.ا.س.): «كىمدە-كىم دۇنيە-مۇلكى مول بولا تۇرا قۇربان شالماسا, ءبىزدىڭ مەشىتىمىزگە جاقىنداماسىن», – دەپ قاتاڭ ەسكەرتكەن. سوندىقتان قوراسىندا مالى ياكي قالتاسىندا قاراجاتى بار كىسى ساراڭدىققا سالىنباي اللا جولىندا مالىن قۇربان ەتىپ, مۇقتاج جاندارعا ۇلەستىرىپ بەرۋى كەرەك.
بۇل ءراسىم قۇربان ايت نامازىنان كەيىن ايتتىڭ ءۇش كۇنىندە ورىندالادى. سۇيىكتى پايعامبارىمىز (س.ا.س.) مەرەكەنىڭ باستالۋى مەن قۇربان شالۋدىڭ ۋاقىتىنا قاتىستى: «ءبىزدىڭ بۇل كۇندە العاشقى اتقاراتىن ءىسىمىز – ناماز وقۋ, سوسىن قايتىپ كەلىپ, قۇرباندىق شالۋ. كىمدە-كىم وسىلاي ەتسە, ءبىزدىڭ سۇننەتىمىزگە ەرگەنى. ال كىمدە-كىم بۇدان بۇرىن قۇرباندىعىن شالاتىن بولسا, بۇل قۇربانىنىڭ وتباسىنا بەرىلگەن ەتتەن ايىرماشىلىعى جوق. مۇنىڭ قۇربان بولۋى مۇمكىن ەمەس», – دەگەن.
ايتا كەتەيىن, ءتورت تۇلىك مالدان تەك قانا قوي, ەشكى, سيىر جانە تۇيە عانا قۇرباندىققا شالىنادى. قوي مەن ەشكى ءبىر جاسقا, سيىر ەكى جاسقا, تۇيە بەس جاسقا تولۋى كەرەك. التى ايدان اسقان توقتىنىڭ سىرتقى كورىنىسى قوماقتى بولسا, قۇرباندىققا جارايدى. ال, ەشكى مىندەتتى تۇردە ءبىر جاسقا تولۋى كەرەك. قوي مەن ەشكى ءبىر كىسى اتىنان قۇربان ەتىلەدى. ال, سيىر مەن تۇيەنى ءبىر ادامنان جەتى ادامعا دەيىن بىرىگىپ قۇربان ەتىپ شالا الادى.
– قۇرباندىق مالى قالاي شالىنادى؟
– ەڭ الدىمەن قۇرباندىق مالى سول جاعىمەن قۇبىلاعا قاراتىپ جاتقىزىلادى. سوسىن باۋىزدايتىن كىسى «ءبيسميللااھي اللااھۋ اكبار» دەپ ايتادى. مالدى يەگىنىڭ استىنان وڭەشىن, كەڭىردەگىن جانە كۇرە تامىرلارىن كەسە وتىرىپ باۋىزدايدى. مالدىڭ جانى شىقپاستان باسىن كەسىپ الۋ جانە تەرىسىن الۋ – ماكرۋھ امال. مالدى باۋىزداپ جاتقاندا «ءبيسميللاھ» ءسوزىن ادەيى ايتپاي قويسا, ول مالدىڭ ەتىن جەۋگە بولمايدى.
– قۇربان مالىنىڭ ەتى كىمگە تاراتىلادى جانە تەرىسىن پايدالانۋعا بولا ما؟
– قۇراندا «حاج» سۇرەسىنىڭ, 28-اياتىندا: «قۇرباننىڭ ەتىنەن وزدەرىڭ جەڭدەر ءارى مىسكىندەر مەن كەدەيلەرگە جەگىزىڭدەر», – دەلىنگەن. دەمەك, قۇرباندىققا شالىنعان مالدىڭ ەتىنەن ءوزى جانە وزگەلەر دە جەي الادى. دۇرىسى, بۇل ماسەلەدە پايعامبارىمىزدىڭ وسيەتىن باسشىلىققا الىپ, قۇربان ەتىن ۇشكە ءبولىپ, ءبىر بولىگىن مۇقتاج جاندارعا, ەكىنشى بولىگىن تۋعان-تۋىستارىڭىز نەمەسە كورشىلەرگە, ال قالعان بولىگىن ءوز وتباسىنا الىپ قالعان ءجون. سونداي-اق, «بارلىعىن اللا جولىندا اتادىم» دەپ قۇربان ەتىن تۇگەلدەي تۇرمىسى تومەن جاندارعا تاراتىپ بەرۋگە دە بولادى. ال, قۇربان شالۋشى ادام سويىلعان مالدىڭ تەرىسىن پايدالانا المايدى جانە قاساپشىعا اقى رەتىندە دە بەرۋىنە بولمايدى. تەرىسى ساداقا رەتىندە بەرىلۋى ءتيىس. ايتپاقشى, شالىنعان مالدىڭ باس-سيراعى مەن ىشەك-قارنىن ىسىراپ ەتىپ تاستاماي, ولاردى تازالاپ الىپ, مۇقتاج جاندارعا ۇلەستىرىپ بەرۋ كەرەك. قۇربان ايتتىڭ ەڭ سۇيىكتى امالى جانە وسى مەرەكەنىڭ باستى قۇلشىلىعى بولعان قۇرباندىعىمىز تولىقتاي قابىل بولۋى ءۇشىن مالدىڭ جەۋگە جارامدى بولعان ەشبىر اعزاسى كۇل-قوقىسقا تاستالماۋى قاجەت.
– «تازالىق – يماننان» دەمەكشى, قالامىزدا قۇرباندىق شالاتىن ارنايى ورىندار قاراستىرىلعان با؟
– بۇعان استانا قالالىق اكىمدىگىنىڭ قولداۋىمەن قالا سىرتىندا ارنايى مال ساتىلاتىن جانە مال سويىلاتىن ورىندار دايىندالادى. ارنايى ورىنداردىڭ مەكەن-جايى الداعى ۋاقىتتا قالا تۇرعىندارىنا باق ارقىلى حابارلاناتىن بولادى. ءوزىڭىز ايتقانداي, يسلام ءدىنى تازالىقتى تۋ ەتكەن ءدىن. سوندىقتان ۇلىق مەرەكە قارساڭىندا قالاداعى كوپ قاباتتى تۇرعىن ءۇي اۋلالارى مەن كوشە بويلارىندا تازالىقتى ساقتاۋ – بارشامىزدىڭ ورتاق مىندەتىمىز. قالا تۇرعىندارىنان قۇربان شالۋ ءراسىمىن ارنايى ورىنداردا عانا اتقارۋىن سۇرايمىز.
– وقىرمانعا ايتار تىلەگىڭىز…
– جاراتقان يە بارشاڭىزدىڭ ىزگى نيەتتەرىڭىزدى قابىل ەتسىن. سونداي-اق, قاسيەتتى ورىنداردا قاجىلىق پارىزدارىن وتەۋ ءۇشىن جولعا شىققان باۋىرلارىمىزعا ءدىن امان ەلگە ورالۋدى جازعاي دەگىم كەلەدى. اللا تاعالا كۇللى مۇسىلمان ۇممەتىن جارىلقاپ, اسىل ءدىنىمىز يسلامعا كۇش-قۋات بەرسىن. كەلە جاتقان قۇربان ايت مەرەكەسى قۇتتى بولىپ, شالعان قۇرباندىقتارىڭىز قابىل بولعاي. ءامين!
– اڭگىمەڭىزگە راحمەت.
اينۇر شوشاەۆا
