وقۋشى كەزىمىزدە قولعا كيەتىن قۋىرشاقتارمەن كىشىگىرىم قويىلىمداردى ساحنالاۋشى ەدىك. بۇگىنگى مەكتەپتەردە مۇنداي ۇيىرمەنىڭ بار-جوعىن بىلمەيمىن. ەسەسىنە قۋىرشاق تەاترلارى ءوز الدىنا وتاۋ تىگىپ, ءار قالادا اشىلىپ جاتىر. پەرىشتەدەي پاك الەمنىڭ كەيىپكەرلەرىن كورسەتۋ وڭاي شارۋا ەمەس. ونىڭ ۇستىنە, بالاعا قاتىستى نارسەگە ەرەكشە ۇقىپتىلىق پەن مۇنتازداي تازالىق كەرەك قوي. وسى ورايدا استانا قالاسىنىڭ اكىمدىگىنە قاراستى قۋىرشاق تەاترىنا باس سۇعىپ, ونداعى ماماندارمەن اڭگىمەلەسكەنبىز. مادەني شاڭىراقتىڭ جاڭالىقتارىمەن تانىسىپ, جاي-كۇيىن ءبىلىپ قايتتىق.
ايتپاقشى, كەشە الەمنىڭ بارشا قۋىرشاق تەاترى كاسىبي مەرەكەلەرىن اتاپ ءوتتى. مەيرام قارساڭىندا استانالىق ترۋپپا رەسەيدىڭ تامبوۆ قالاسىنا اتتانىپتى. وندا ناۋرىزدىڭ 19-ى مەن 25-ءى ارالىعىندا حالىقارالىق فەستيۆال ۇيىمداستىرىلادى. ءبىزدىڭ ارتىستەر بۇل بايقاۋعا «اتامەكەن» تراگەدياسىن ۇسىنباق. سپەكتاكلدى قابىرعالى قالامگەر ساكەن ءجۇنىسوۆ «اماناي مەن زاماناي» پوۆەسىنىڭ جەلىسى بويىنشا جازعان. قويىلىمدا تۋعان جەرىنە جەتە الماي وتىرعان شاعىن قازاق اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى جايلى باياندالادى. اسەرلى ۋاقيعالارى بالاۋسا كوڭىلگە بىردەن ۇنايتىندىقتان, بۇل تۋىندىنىڭ قوماقتى جۇلدە ەنشىلەرى ءسوزسىز.
ەستەرىڭىزدە بولسا, اتالعان مەكەمە بىلتىر جازدا جاڭا عيماراتقا كوشكەن بولاتىن. تەاتر ديرەكتورى توعجان حاسانعاليەۆانىڭ ايتۋىنشا, بۇل وزگەرىس شىعارماشىلىق ۇجىمعا وڭ اسەرىن تيگىزگەن. «العاش رەت 2007 جىلدىڭ 4 شىلدەسىندە قۋىرشاق تەاترىنىڭ ءبولىمى بولىپ اشىلدىق. سول كۇننەن بەرى بىزدە ارنايى عيمارات بولمادى. سوندىقتان قويىلىمدارىمىزدى بالاباقشا, مەكتەپ, ءبىلىم وشاقتارىندا قويىپ جۇردىك. جاڭا عيماراتقا قول جەتكىزگەننەن كەيىن «كوشىپ-قونۋعا» ىڭعايلاستىرىلعان تۋىندىلارىمىزدى ءوز ساحنامىزعا لايىقتاپ, قايتا پىسىقتاپ شىقتىق. بۇل رەتتە قىزمەتكەرلەرىمىز از ەڭبەكتەنبەدى» دەيدى ول.
ال رەپەرتۋار ماسەلەسىن سۇراعانىمىزدا, كەيىپكەرىمىز ءسال كۇمىلجىپ قالدى. «وكىنىشكە قاراي, وپەرا تەاترلارى دا, دراما تەاترلارى دا, قۋىرشاق تەاترلارى دا ءمولدىر پەسالارعا ءزارۋ. سوندا دا تەاترلارىمىز تىرشىلىگىن جاساپ, ءومىر سۇرەدى. جوقتان بار جاسايدى. ءبىز دە بۇل تۇيتكىلدەردەن اينالىپ كەتە الماي وتىرمىز. تەاتر قورجىنىنا تۇسكەن تۋىندىلاردىڭ 80 پايىزدايىن ءوزىمىز وڭدەيمىز. سەبەبى, قازىرگى بالالاردىڭ پسيحولوگياسى, قابىلداۋ قابىلەتتەرى مۇلدە باسقا. سونى ەسكەرىپ, جاڭاعىداي قادامدارعا بارامىز. پەسانىڭ ارتىقتاۋ تۇسىن الىپ تاستاپ, ساناعا سىڭىرۋگە اۋىر تيەتىن سوزدەر بولسا, ءسال جەڭىلدەتەمىز. ءسويتىپ, شىعارما تولىقتاي وي ەلەگىنەن ءوتتى-اۋ دەگەن كەزدە عانا ساحنالاۋعا كوشەمىز. البەتتە, ءبىر مەزەتتە تۇتاس رەپەرتۋاردى جاڭارتۋ مۇمكىن ەمەس. ومىرشەڭ پەسانىڭ ساحناداعى عۇمىرى دا ۇزاعىراق بولماي ما؟! ال ناشارلاۋ دۇنيەلەر ۋاقىتى كەلگەندە رەپەرتۋاردان وزىنەن-ءوزى ءتۇسىپ قالادى. سوندىقتان رەپەرتۋارعا تىڭ تۋىندىلاردى قوسىپ تۇرۋ ءلازىم. جوسپار بويىنشا ءبىزدىڭ تەاتر جىلىنا ەكى جاڭا قويىلىمنىڭ تۇساۋىن كەسەدى» دەپ اعىنان اقتارىلدى باسشى.
قۋىرشاق تەاترىنىڭ ارنايى اۆتورلارى بار. ماسەلەن, تانىمال تەاترتانۋشى ەركىن جۋاسبەكتىڭ «و, توبا!» اتتى زاماناۋي پەساسىن كىشكەنتاي كورەرمەندەر ءسۇيىپ تاماشالايدى. سونداي-اق, قۋات ەجەمبەكتىڭ «ەر توستىك» ەرتەگىسىن پەساعا اينالدىرىپ تەاترعا تابىستاعانى زور ەڭبەك بولدى. ەرتەگىلەردىڭ ىشىندەگى «قاڭباق شال» دا بۇلدىرشىندەرگە قاتتى ۇنايدى. جالپى, وسىنداي ەڭبەكتەر تۋرالى قويۋشى-رەجيسسەر ايجان سالاەۆا ءوزىنىڭ ويىمەن بىلايشا ءبولىستى. «ەرتەگىمەن سۋسىنداپ وسكەن بالا اق پەن قارانىڭ, جاقسى مەن جاماننىڭ, ءالدى مەن ءالسىزدىڭ, ادال مەن ارامنىڭ ارا جىگىن اجىراتاتىنداي سانالى ۇرپاق بولىپ ەسەيەدى. سول ءۇشىن اتا-انا بالالارىنىڭ وسىناۋ قۇندىلىقتان كوز جازىپ قالماۋىن قاداعالاۋ كەرەك. راس, قازىرگى كۇنى ەرتەگى ايتىپ بەرەتىن اجەلەر ازايدى. جۇمىسباستى شەشەلەردىڭ ۋاقىتى جوق. سوندىقتان مەكتەپ باسشىلىعىنىڭ قۋىرشاق تەاترىمەن مەيلىنشە كوبىرەك بايلانىسقانى ءجون» دەيدى مامان.
قويىلىمدارعا قولعاپتى, پلانشەتتى, تروستى, ادام بويلى, ماريونەتكا قۋىرشاقتار قولدانىلادى. قاھارمانداردىڭ بەت-الپەتى, كەسكىن-ءپىشىنى بالا پسيحولوگياسىنا كادىمگىدەي اسەر ەتەتىنىن ەسكەرەتىن ماماندار بۇل ىسكە وتە جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايدى. قيىندىعى مول پروتسەسكە ۇزدىكسىز ىزدەنىس پەن شەكسىز قيال قاجەت. اۋەلى كەيىپكەردى رەجيسسەر ويلاپ تابادى. سودان كەيىن سۋرەتشى ونىڭ ەسكيزىن سالادى. سوڭعى كەزەڭدە تىگىنشى قۋىرشاقتىڭ ءاربىر ەلەمەنتىن جاسايدى. بۇگىندە مۇنداعى قۋىرشاقتاردىڭ ەڭ ۇلكەنى توعىز جاستا.
تەاتردا قىزمەت اتقارىپ جۇرگەن بارلىق مامانداردىڭ بىلىكتىلىگى جوعارى دەڭگەيدە. استاناداعى قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتى مەن الماتىداعى ونەر اكادەمياسى وسى تەاتردىڭ اكتەرى مەن رەجيسسەرىن دايارلايدى. «نەگىزى, ءبىزدىڭ ارتىستەرىمىزدىڭ ەرەكشەلىگى – كەز كەلگەن تەاتردا جۇمىس ىستەي الاتىندىعىندا. ويتكەنى, ولاردىڭ بويىنان داۋىس تا, پلاستيكا دا, تازا مانەر دە تابىلادى. ال دراما تەاترى اكتەرىنىڭ قۋىرشاق تەاترىندا قىزمەت اتقارۋى ەكىتالاي. ەگەر كىسىنىڭ تابيعاتىندا قۋىرشاققا دەگەن جىلى سەزىم, يكەمدىلىك بالا كەزدەن بولماسا, وعان ۋاقىت وتە كەلە جان ءبىتىرۋ استە مۇمكىن ەمەس» دەيدى تەاتردىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى, قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى قۇرالاي ەشمۇراتوۆا.
بىلتىر جازدا جوعارىداعى پروفەسسوردىڭ اتىنداعى ءى حالىقارالىق «قۇرالاي» قۋىرشاق تەاترلارى فەستيۆالى ءوتتى. شاراعا يتاليا, پەرۋ, ەستونيا, بولگاريا, سەربيا, رۋمىنيا, رەسەي, تاجىكستان سىندى ەلدەردىڭ تەاترلارى كەلىپ قاتىستى. جيىن بارىسىندا وسى تەاترلارمەن قارىم-قاتىناستى نىعايتىپ, تاجىريبە الماسۋ ماقساتىندا «Eurasia puppet» قۋىرشاق تەاترلارى اسسوتسياتسياسى قۇرىلدى. بۇل جايتتىڭ كاسىبي شەبەرلىكتى شىڭداۋعا كوپ ۇلەس قوسارى انىق.
ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى قارساڭىندا قۋىرشاق تەاترى ەلوردالىق ورەندەردى «ناۋرىزبەكتىڭ حيكاياسى» جانە «ناۋرىز جايلى اڭىز» اتتى پرەمەرالارمەن قۋانتادى. ودان بولەك, شەتەل دراماتۋرگتەرىنىڭ بەلگىلى شىعارمالارىن ساحنالاۋ جوسپارلانۋدا.
بوتاگوز ماراتقىزى
