مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ اياسىندا ەلىمىزدە قىرۋار جۇمىستار اتقارىلىپ-اق جاتىر. بىراق, كوڭىل مارقايتار قيمىل-قوزعالىس ءالى بايقالار ەمەس. ءبىرلى-جارىمىندا عانا ارەكەت بار. وندا دا شالا-شارپى, ءجۇردىم-باردىم دۇنيە. كەيبىر قۇرعاق ءسوز, قاعاز جۇزىندەگى, اسىرەسە, ەسەپ بەرۋ باياندامالارىن تىڭداساڭىز عوي… شىركىن-اي, قايتا-قايتا ءومىر سۇرگىڭ كەلىپ كەتەدى! نە دەگەن عاجاپ سوزدەر؟!
قازاق ءتىلى – الەمدەگى التى مىڭعا جۋىق تىلدەردىڭ ىشىندەگى قولدانۋ ءورىسى جاعىنان 70-ءشى, ال ءتىل بايلىعى مەن كوركەمدىگى, ورامدىلىعى جاعىنان العاشقى وندىقتار قاتارىنا ەنگەن ءتىل. بىراق, ءبىز وسى بايلىعىمىزدىڭ بايىبىنا جەتە الماي جۇرگەن سياقتىمىز. نەگە دەسەڭىز, مىسالدار تولىپ جاتىر. اسىرەسە, قوعامدىق كولىكتەردەگى كەيبىر كوندۋكتورلاردىڭ شۇبالاڭقى ءتىلى, كوشە بويىنداعى قىزىلدى-جاسىلدى جارنامالار, اسحانا, مەيرامحانالارداعى تەك ورىس ءتىلىندە جازىلعان «اس ءمازىرى», مەكەمە ماڭدايشاسىنداعى «ماس» بولىپ, قيسايىپ جاتقان ارىپتەر, سارىارقانىڭ سارىشۇناق ايازىنا شىداماي قۇلاپ, نە بولماسا, ۇشتى-كۇيلى جوعالعان سوزدەردى كورگەندە نامىسىڭ كەلەدى. ءتىپتى, جاڭاعىداي جارىمجان حالگە تۇسكەن ارىپتەرىڭىزدىڭ كەيدە ءتۇرلى ماعىناعا اينالىپ, ۇياتتان جەرگە كىرگىزەتىن كەزى دە بولادى. سوسىن, نە كۇلەرىڭدى, نە جىلارىڭدى بىلمەي تۇرعانىڭ.
مەنى تولعاندىرىپ جۇرگەن ءبىر جايت: بىزدە تىلدەردى دامىتۋمەن اينالىساتىن ارنايى مەكەمە, قوعامدىق ۇيىمدار مەن بىرلەستىكتەر قۇدايعا شۇكىر, جەتەرلىك. كوپكە كۇيە جاعۋدان اۋلاقپىز, الايدا, كەيدە «وسى مەكەمەلەر قايدا قاراپ وتىر ەكەن؟» دەگەن كۇماندى وي تۋاتىنى بار. ولار قوعامدىق كولىكپەن جۇرمەي مە, الدە, كوشەگە شىقپاي ما؟ نەگە جوعارىداعىداي كەمشىلىككە جول بەرىپ, ءتىلىمىزدى قورلاعانداردىڭ قاتەلىكتەرىن كوزدەرىنە شۇقىپ تۇرىپ, ايىپپۇل سالماسقا؟ نەگە باقىلاۋعا الىپ, ارنايى رەيد ءجۇرگىزىلمەيدى؟ الدە تۇسكەن تابىستىڭ ەسەبىن بەرىپ, جىلى كەڭسەدە تەرلەپ-تەپشىپ, ءشاي ىشۋدەن ارى اسا المايمىز با؟ قانداي بولعان جاعدايدا دا ءبىر شارا قولدانۋىمىز كەرەك قوي! ءيا, ءوز ءتىلىڭ ءۇشىن قانداي قۇرمەت كورسەتسەڭ دە, ارتىقتىق ەتپەيدى. «تىلگە قۇرمەت – ەلگە قۇرمەت». قىسقاسى, ءتىل قادىرىن ءتۇسىنەتىن كەز جەتتى.
دانا نۇرمانوۆا,
№15 مەكتەپ-ليتسەيى قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ مۇعالىمى
