دەنساۋلىققا پايدالى ءارى قىزىقتى دەمالىستىڭ ءبىر ءتۇرى – ۆەلوسيپەد تەبۋ. ۆەلوسيپەد الىس جولدارعا دا الدەقايدا تەز اپارادى. اۆتوكولىكتە جۇرگەننەن دەنساۋلىققا ەش پايدا جوق. ال, شايتاناربا ادامنىڭ اياق بۇلشىق ەتتەرىن نىعايتىپ, اعزانىڭ قالىپتى جۇمىس جاساۋىنا مۇمكىندىك تۋعىزادى. سونداي-اق, قان اينالىمىنىڭ دۇرىس جۇرۋىنە وڭ اسەرىن تيگىزەتىنى بەلگىلى. كوپتەگەن يگى ىقپالى بولسا دا, وسى كولىك ءتۇرىن ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ءجيى قولدانا بەرمەيدى. ونىڭ وزىندىك سەبەپتەرى دە بار. بىرىنشىدەن, بىزدە ۆەلوسيپەدكە ارنالعان جولدار جوق, ەكىنشىدەن, ونىڭ حالىق اراسىندا ناسيحاتتالۋى كەمشىن.
ءحىح عاسىردا پايدا بولعان ەكى دوڭگەلەكتى كولىك بىرقاتار ەلدەردە قوعامدىق كولىك دەڭگەيىنە دەيىن جەتتى. بۇكىل الەمدە ميللياردتان استام ۆەلوسيپەد بار ەكەن. ولار ءتۇرلى ماقساتتارعا قولدانىلادى ەكەن. 70 %-ى قوزعالىس قۇرالى قىزمەتىن اتقارسا, 29 %-ى دەمالىس ءۇشىن, 1 %-ى عانا سپورتتىق جارىستارعا پايدالانىلادى. ۆەلوسيپەدتى قولدانۋ ءۇردىسى باتىس ەلدەرىندە قاتتى دامىعان. 1920 جىلداردان باستاپ گەرمانيا ۆەلوسيپەد جولدارىن سالۋعا بىلەك سىبانا كىرىستى. مۇنداي جولدار اۆتوكولىكتەرگە كەدەرگى كەلتىرمەۋى ءۇشىن سالىندى. ال, ەۋروپانىڭ ۆەلوسيپەدى ەڭ كوپ دانيا ەلىنىڭ ءبىر ادامى جىل سايىن ورتا ەسەپپەن 893 شاقىرىم جول جۇرەدى ەكەن. بۇكىل ەل جۇمىسىنا دا, دۇكەنگە دە ۆەلوسيپەدپەن بارادى. سكانديناۆيالىقتار پەدالدى اينالدىرۋ ىڭعايلى عانا ەمەس, ەكولوگيالىق جاعىنان دا ءتيىمدى ءارى دەنساۋلىققا پايدالى دەپ ەسەپتەيدى. نيدەرلاندتار ەلىندە دە ۆەلوسيپەدپەن جۇرۋگە مەملەكەت اسا ءمان بەرەدى. وندا شايتانارباعا ارنالعان 15000 شاقىرىم جول بار.
ارناۋلى باعدارشام, ۆەلوتۇراعى بار بۇل ەلدەردە ۆەلوسيپەدتى قانشالىقتى كەڭىنەن قولداناتىنىن باعامداي بەرۋگە بولادى. ءبىزدىڭ ەلدە ۆەلومادەنيەت ءدال وسىنداي دەڭگەيگە جەتپەسە دە, ۆەلوسيپەد تەبەتىندەر كوبەيە باستاعان سىڭايلى. ماسەلەن, استانادا ۆەلوسيپەدتى جالعا بەرەتىن ورىندار كوبەيگەن. ساياباقتاردىڭ وزىنەن بىرنەشە جالعا بەرۋشىلەردى كەزدەستىرەسىز. ونداعىلاردىڭ ايتۋىنشا, ۆەلوسيپەد تەبۋشىلەردىڭ قاتارى كۇن ساناپ ءوسىپ كەلەدى. دەمالىس كۇندەرى ادام سانى, ءتىپتى, كوبەيە تۇسەدى ەكەن. استانادا وتكەن گوللانديا اپتالىعى كەزىندە «استاناعا ۆەلومادەنيەتتى ەنگىزۋ» دەگەن تاقىرىپتا دوڭگەلەك ۇستەل ۇيىمداستىرىلدى. وعان نيدەرلانتاردان كەلگەن وكىلدەر قاتىسىپ, قالا كوشەلەرىندە ۆەلوسيپەدكە ارنالعان جولدار جاساۋ, بەلگىلەر قويۋ جانە ونىڭ قاتىناس كولىگى رەتىندە تانىلۋىنا قاتىستى پىكىر الماستى. مامانداردىڭ ايتۋىنشا, استانا – ۆەلوسيپەدپەن جۇرۋگە وتە ىڭعايلى قالا ەكەن.
دەگەنمەن, استانادا ۆەلوسيپەدشىلەردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەتىن بىردە-ءبىر جول جوق. وسى كولىكتى تۇراقتى سەرىك ەتكەندەرگە قالا كوشەلەرى قاۋىپسىز دەپ ايتۋ قيىن. جول اراسىنان شىعا كەلەتىن ۆەلوسيپەدشىلەر كولىك جۇرگىزۋشىلەرگە دە كەدەرگى كەلتىرەدى. اۆتوكولىكتەرگە ارنالعان جولدارمەن جۇرۋىنە تۋرا كەلەتىندىكتەن جول قوزعالىسى دا قيىندايدى. وسى ماسەلەگە مەملەكەت تاراپىنان كوڭىل ءبولىنىپ, ارنايى باعدارلاما قابىلداۋ قاجەت سەكىلدى. قالالاردا ۆەلوجولدار سالىنا باستاسا, ۆەلوسيپەد تەبۋشىلەردىڭ قاراسىنىڭ ارتارى ءسوزسىز. قاي جاعىنان الىپ قاراساق تا ۆەلوسيپەد تەبۋدىڭ قوعامعا ولشەۋسىز پايدا اكەلەتىنىن بايقاۋعا بولادى. ايتپاقشى, بۇرىن-سوڭدى ۆەلوسيپەد تەۋىپ كورمەسەڭىز, پايداسى مول, كوڭىل سەرگىتەتىن وسى سپورت تۇرىنە كوڭىل ءبولىڭىز.
ەركەجان ساتىمبەك,
eshona@mail.ru
