ءبىزدىڭ مەملەكەتتىڭ ەڭ باستى ماقساتتارىنىڭ ءبىرى ءوز ازاماتتارىنىڭ كارىلىگىن لايىقتى قامتاماسىز ەتۋى بولىپ تابىلادى. زەينەتكەرلەردىڭ كوپشىلىگى ءۇشىن كىرىستەردىڭ جالعىز كوزى زەينەتاقى بولىپ تابىلاتىن باستى نەگىزىنە زەينەتكەرلەردىڭ ءال-اۋقاتى جانە ومىرلەرىنىڭ ساپاسى بايلانىستى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا جيناقتاۋشى زەينەتاقى, بازالىق زەينەتاقى جانە ىنتىماقتى (ەڭبەك) زەينەتاقىدان تۇراتىن ارالاس زەينەتاقى جۇيەسى جۇمىس ىستەيدى.
قازىرگى ۋاقىتتا زەينەتاقى جاسىنا جەتكەن بارلىق ازاماتتار ءۇشىن, بازالىق زەينەتاقى ەڭبەك وتىلىنە جانە ەڭبەك اقىسىنا قاراماستان بىردەي مولشەردە تاعايىندالادى.
2015 جىلعى 2 تامىزىنان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا
وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭىنا سايكەس, بازالىق زەينەتاقى تولەمى تاعايىندالۋىنا جاڭا كريتەريلەر بەلگىلەندى. 2018 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن باستاپ بازالىق زەينەتاقى تولەمى 1998 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنا دەيىڭگى ەڭبەك وتىلىنە, 1998 جىلدان باستاپ زەينەتاقى جۇيەسىندە ەڭبەك وتىلىنە بايلانىستى جانە تەك قانا جالپى بەلگىلەنگەن زەينەتاقى جاسىنا كەلگەندە عانا تاعايىندالادى. بازالىق زەينەتاقى تولەمى ۇسىنعان كەزدە زەينەتاقى جۇيەسىندەگى قاتىسۋ وتىلىنە 10 جىل نەمەسە ودان از بولعان كەزدە ءتيىستى جىلىنا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت تۋرالى زاڭدا بەلگىلەنگەن ەڭ تومەن كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ 54% مولشەرىندە, زەينەتاقى جۇيەسىنە قاتىسۋ ءوتىلى 10 جىلدان ارتىق ءاربار تولىق جىل ءۇشىن ونىڭ مولشەرى 2% – عا ارتتىرىلا وتىرىپ, ءوتىلى 33 جىل جانە ودان ارتىق بولعاندا ەڭ تومەن كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ 100% تەڭەستىرىلەدى.
بۇل مودەرنيزاتسيا – ەڭبەك ءوتىلى كوپ, بىراق ەڭ تومەن زەينەتاقى الاتىن زەينەتكەرلەردىڭ زەينەتاقى مولشەرىننىڭ جوعارلاۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.
بازالىق زەينەتاقى تولەمىن ۇسىنعاندا, زەينەتاقى جۇيەسىنە قاتىسۋ وتىلىنە:
- 01.1998 جىلعا دەيىنگى ەڭبەك ءوتىلى;
- جۇمىس ىستەمەيتىن انانىڭ نەمەسە اكەنىڭ (ونىمەن فاكتىلى كۇتىم جۇزەگە اسىرعان كەزدە) 3 جاسقا دەيىنگى بالالارعا كۇتىم كورسەتىلگەن ۋاقىتى, بىراقجالپى جيىنتىعى 12 جىلدان اسپايتىن كەزەڭدەرى;
- 16 جاسقا دەيىنگى مۇگەدەك بالا كۇتىمى بويىنشا ۋاقىتى;
- جۇمىس بەرۋشىنىڭ مىندەتتى زەينەتاقى جارنالارى جانە مىندەتتى زەينەتاقى جارنالارىن تولەۋ ۋاقىتى;
- اسكەردە, ارنايى مەملەكەتتىك جانە قۇقىققورعاۋ ورگاندارىندا قىزمەت اتقارعان ۋاقىتى;
- اسكەري قىزمەتشىلەردىڭ جۇبايلارىنىڭ ماماندىعى بويىنشا جۇمىسقا ورنالاسۋ مۇمكىندىگى بولماعان جەرلەردە جۇبايلارىمەن بىرگە تۇرعان, بىراق جالپى جيىنتىعى 10 جىلدان اسپايتىن كەزەڭدەرى ەسەپكە الىنادى.
سونداي اق, ۇلكەن ەڭبەك ءوتىلىبار زەينەتكەرلەردىڭ الاتىن بازالىق زەينەتاقى تولەمنىڭ مولشەرلەرىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن 2018 جىلعى 1 شىلدەدەن باستاپ استانا قالاسىنىڭ 70 مىڭنان استام بازالىق زەينەتاقى الۋشىلاردىڭ بازالىق زەينەتاقىسى قايتا ەسەپتەلەدى. قايتا ەسەپتەلۋ بار قۇجاتتار بويىنشا جۇزەگە اسىرىلادى, سوندىقتان زەينەتكەرلەرگە قايتا ەسەپتەۋگە قانداي دا ءبىر قۇجاتتار ۇسىنۋ قاجەت ەمەس.
سونىمەن قاتار, 01.01.2018 جىلدان باستاپ ايەلدەردىڭ زەينەتكەرلىك جاسى ارتتىرىلادى, بۇل ىنتىماقتى زەينەتاقىنىڭ ازايۋىمەن جانە جيناقتاۋشى زەينەتاقى جۇيەسىندە قاتىسۋ ءوتىلىنىڭ ارتتىرۋ ماقساتىمەن بايلانىستى. ايەلدەردىڭ زەينەتكەرلىك جاسى 10 جىل ىشىندە جىل سايىن 6 ايعا ارتتىرىلادى, ءسويتىپ 2027 جىلى ايەلدەردىڭ زەينەتاقى تولەمدەرى ەر ادامدارمەن بىردەي 63 جاسقا جەتكەندە تولەنەدى. مىسالى: 1960 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا دۇنيەگە كەلگەن ايەل 58 جىل 6 اي جاسقا تولعاندا زەينەتكەرلىككە شىعا الادى, ال ەگەر 1960 جىلدىڭ ەكىنشى جارتىسىندا دۇنيەگە كەلسە, ونىڭ زەينەتكەرلىك جاسى 59 جاستى قۇرايدى جانە ارى قاراي.
ىنتىماقتى (ەڭبەك) زەينەتاقىنىڭ كەميتىن بولىگىنە وتەماقى رەتىندە مىناداي شارالار قاراستىرىلىپ وتىر:
بىرىنشىدەن, جوعارىدا كورسەتىلگەندەي, بازالىق زەينەتاقىنىڭ ەسەپتەۋ مەحانيزمى وزگەرتىلدى. ياعني, جيناقتالعان ەڭبەك ءوتىلى نەعۇرلىم كوپ بولسا بازالىق زەينەتاقى مولشەرى جوعارى بولادى;
ەكىنشىدەن, زەينەتاقى جيناقتارىنىڭ اۋدارىمدارى ءۇزىلىسسىز بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن, 2014 جىلدان باستاپ رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن ءبىر جاسقا دەيىنگى بالا كۇتىمىنە بايلانىستى دەمالىستا بولاتىن جۇمىس جاسايتىن ايەلدەرگە 10 % زەينەتاقى جارنالارىن سۋبسيديالاۋ باستالدى;
ۇشىنشىدەن, جيناقتاردىڭ كولەمىن كوبەيتۋ ءۇشىن جۇمىس بەرۋشىلەر تاراپىنان زاڭدى تۇردە جۇمىسشىلاردىڭ پايداسىنا 5 % زەينەتاقى جارنالارىن اۋدارۋ بەكىتىلدى. جاڭا شارتتى تۇردە زەينەتاقى جيناقتاۋ 2020 جىلدان باستاپ قولدانىسقا ەنگىزىلەدى.
بۇل قارجىلاندىرۋ كوزدەرىنەن بەرىلەتىن زەينەتاقىنىڭ مولشەرى جيناقتاۋشى زەينەتاقى جۇيەسىنە ايەلدەردىڭ قاتىسۋ كەزەڭدەرىنە جانە زەينەتاقى جارنالارىن ءۇزىلىسسىز اۋدارىلۋىنا تاۋەلدى بولادى.
5 جانە ودان كوپ بالا تۋعان (اسىراپ العان) جانە ولاردى 8 جاسقا دەيىن تاربيەلەگەنايەلدەردە 53 جاسىندا زەينەتكە شىعۋ قۇقىسى ساقتالادى.
2018 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ جاسىنا جانە ەڭبەك وتىلىنە بايلانىستى تولەنەتىن زەينەتاقى الىپ جۇرگەنتولەمدەرى مولشەردەن 8% -عا ارتتىرىلدى.
مۇگەدەكتەرگە, اسىراۋشىسىنان ايرىلعان, مۇگەدەك بالالاردى تاربيەلەيتىن وتباسىلارعا جاردەماقىلاردىڭ ارتتىرۋى 16%-عا دەيىن قۇرادى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «ارناۋلى مەملەكەتتىك جاردەماقى تۋرالى» زاڭىنىڭ 7-بابى 17-تارماقشىسىنا سايكەس, 2018 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنا دەيىن تاعايىندالعان بىرگە تۇراتىن ءتورت جانە ودان كوپ كامەلەتكە تولماعان بالالارى, ونىڭ ىشىندە ورتا, تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك, ورتا بىلىمنەن كەيىنگى ءبىلىم بەرەتىن ۇيىمداردا, جوعارى وقۋ ورىندارىندا كۇندىزگى وقۋ نىسانىندا وقيتىن بالالارى بار كوپ بالالى وتباسىلار, بالالارى كامەلەتتىك جاسقا تولعاننان كەيىن ولار وقۋ ورنىن بىتىرەتىن ۋاقىتقا دەيىن (بىراق ءارى دەگەندە جيىرما ءۇش جاسقا تولعانعا دەيىن) جاردەماقىنى الۋعا قۇقىعى جويىلعانعا دەيىن الىپ وتىرادى.
«حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ماسەلەلەرى بويىنشا قر بىرنەشە زاڭنامالىق اكتىلەرىنە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 28.10.2015 جىلعى № 369-V زاڭىنا سايكەس 2018 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ بۇل جاردەماقى تاعايىندالمايدى. ونىڭ ورنىنا 2018 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ از قامتىلعان وتباسىلارعا جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن تاعايىندالاتىن اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك جۇرگىزىلەتىن بولادى.
جىلسايىنعى ەلباسىنىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىنا سايكەس 2018 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن باستاپ, كامەلەت جاسقا تولعان, بالا جاسىنان 1-توپ مۇگەدەكتىگى بار بالالارىن كۇتەتىن اتا-انالارعا قوسىمشا مەملەكەتتىك جاردەماقى تولەنەتىن بولادى. بۇل جاردەماقىنىڭ مولشەرى ايىنا ەڭ تومەنگى كۇنكورىس مولشەرىنەن (2018 جىلعى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس مولشەرى – 28284 تەڭگە) كەم بولمايدى.
ايتكۇل وماروۆا,
ەڭبەك, الەۋمەتتىك قورعاۋ
جانە كوشى-قون كوميتەتىنىڭ
استانا قالاسى بويىنشا
دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى
