قازىرگى قوعامدا قىلمىستىق ساياسات پەن جازالاۋ شارالارىنىڭ تيىمدىلىك ماسەلەسى وزەكتى بولا تۇسۋدە. قولدانىستاعى قىلمىستىق جۇيەنىڭ باستى پروبلەمالارىنىڭ ءبىرى – تۇرمەلەر مەن كولونيالاردىڭ تولىپ كەتۋى.
وسى ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن ىزدەۋ بارىسىندا قوعام جازالاۋدىڭ بالاما ادىستەرىنە نازار اۋدارۋدا. قىلمىستىق زاڭدى ىزگىلەندىرۋدىڭ ارقاسىندا باس بوستاندىعىنان ايىرۋمەن بايلانىستى ەمەس, سونىمەن بىرگە سوتتالعان ادامدارعا تۇزەتۋ مەن قايتا الەۋمەتتەندىرۋمەن بايلانىستى قۇقىقتار مەن مىندەتتەردى جۇكتەيتىن جازالاۋ ءادىسى جاسالدى. بۇل ءتاسىل – سوتتالعاندارعا ولاردى وڭالتۋعا باعىتتالعان بەلگىلى ءبىر مىندەتتەردى ورىنداي وتىرىپ, قوعامدا قالۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن پروباتسيالىق باقىلاۋمەن بوستاندىقتى شەكتەۋ. بۇل ءادىس تۇرمەلەرگە جۇكتەمەنى ازايتىپ قانا قويماي, سوتتالعاندارعا قوعامدىق ومىرگە بەلسەندى قاتىسۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
شارتتى تۇردە سوتتاۋ – جازالاۋ شارالارىنىڭ ەۆوليۋتسياسى اياسىندا دا ەرەكشە نازار اۋدارۋعا تۇرارلىق. بۇل ءادىس سوتتارعا جازانى باسقارۋعا يكەمدىلىك بەرەدى, بۇل ءار جەكە جاعدايلارىن ەسكەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل ءتاسىل قىلمىس پەن ونىڭ قايتالانۋىنا قارسى كۇرەستە تيىمدىرەك بولۋى مۇمكىن جانە سوتتالعانداردى وڭالتۋعا ىقپال ەتەدى. الايدا يكەمدى جازالاۋ ادىستەرىنە كوشۋدە قيىندىقتار بولۋدا.
قازىرگى ۋاقىتتا بوستاندىقتى شەكتەۋ سوت ارقىلى سوتتالعان ادامعا ونىڭ بوستاندىعىن شەكتەيتىن بەلگىلى ءبىر مىندەتتەردى جۇكتەۋدەن تۇرادى جانە سوتتالعان ادامنىڭ تۇرعىلىقتى جەرى بويىنشا قىلمىستىق-اتقارۋ ينسپەكتسياسىنىڭ قاداعالاۋىمەن قوعامنان وقشاۋلانباي وتەلەدى. سوت باس بوستاندىعىن شەكتەۋ تۇرىندە جازا تاعايىنداي وتىرىپ, سوتتالعان ادامعا: سوتتالعان ادامنىڭ مىنەز-قۇلقىن باقىلاۋدى جۇزەگە اسىراتىن ۋاكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگاننىڭ حابارلاماسىنسىز تۇراقتى تۇرعىلىقتى جەرىن, جۇمىسىن نەمەسە وقۋىن اۋىستىرماۋ, بەلگىلى ءبىر ورىندارعا بارماۋ, وقۋدان جانە جۇمىستان بوس ۋاقىتتا تۇرعىلىقتى جەرىنەن كەتپەۋ, ۋاكىلەتتى ادامنىڭ رۇقساتىنسىز باسقا جەرلەرگە بارماۋ مىندەتتەرىن جۇكتەيدى.
جوعارىدا اتالعان مىندەتتەردى ورىنداماۋ – پروباتسيالىق باقىلاۋ ەرەجەلەرىن قاساقانا بۇزۋ.
سوت باس بوستاندىعىن شەكتەۋگە سوتتالعان ادامعا ونى تۇزەتۋگە ىقپال ەتەتىن باسقا دا مىندەتتەردى ورىنداۋدى جۇكتەي الادى: الكوگوليزمنەن, ناشاقورلىقتان, ۋىتقۇمارلىقتان, جىنىستىق جولمەن بەرىلەتىن اۋرۋلاردان ەمدەلۋ كۋرسىنان ءوتۋ, وتباسىنا ماتەريالدىق قولداۋ كورسەتۋ جانە ت. ب.
ماسەلەن, بۇگىندە سوتتالۋشىنىڭ جەكە باسىن جانە سانكتسيادا كوزدەلگەن وزگە دە جازالاۋ شارالارىنىڭ بولۋىن ەسكەرە وتىرىپ, سوت باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا بايلانىستى ەمەس جازانى ءجيى قولدانادى. وسىلايشا, سوت سوتتالعاندارعا تۇزەتۋ جولىنا تۇسۋگە جانە قوعامنان قول ۇزبەي, الەۋمەتتىك ەمەس ءومىر سالتىن توقتاتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ەڭ الدىمەن, بۇل تاجىريبە سوتتالۋشىنىڭ ءوزى جاساعان الەۋمەتتىك قاۋىپتى ارەكەتتىڭ سالدارىن تۇزەتە الۋىمەن بايلانىستى.
بىراق قىلمىستىق جازا جۇيەسىن ىزگىلەندىرۋ بارلىق سوتتالعانداردىڭ سوت بەرگەن مۇمكىندىكتى پايدالانباۋىنا جانە تۇزەتۋ جولىنا ءتۇسپەۋىنە اكەلۋى مۇمكىن. قازىرگى ۋاقىتتا پروباتسيالىق باقىلاۋ ورگاندارى وزدەرىنە قاتىستى قايتا قىلمىس جاساۋ مۇمكىن سوتتالعاندارعا ەرەكشە قاداعالاۋ جۇرگىزەدى. سوت قويعان شەكتەۋلەر مەن مىندەتتەر, ەڭ الدىمەن, سوتتالۋشىنىڭ تۇزەۋ جولىنا ءتۇسۋى, جۇمىسقا ورنالاسۋى جانە بولاشاقتا قايتا قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتار جاساماۋى ءۇشىن قاجەت ەكەنىن ەستە ۇستاعان ءجون. سونىمەن قاتار جازاسىن وتەۋدەن قاساقانا جالتارعان جاعدايدا قىلمىستىق-اتقارۋ ينسپەكتسياسى باس بوستاندىعىن شەكتەۋدى باس بوستاندىعىنان ايىرۋمەن اۋىستىرۋ تۋرالى ماتەريالداردى سوتقا ۇسىنادى.
مىسالى, استانا قالاسىنىڭ قىلمىستىق ىستەر جونىندەگى اۋدانارالىق سوتىندا سارىارقا اۋدانىنىڭ پروباتسيا قىزمەتىندە ەسەپتە تۇرعان م. باس بوستاندىعىن شەكتەۋگە سوتتالعان ادامعا قاتىستى ماتەريال قارالدى.
سوت وتىرىسىندا سوتتالعان ادامنىڭ پروباتسيا قىزمەتىنە شاقىرىلعانى, ونىمەن تاربيەلىك سيپاتتاعى پروفيلاكتيكالىق اڭگىمەلەر جۇرگىزىلگەنى, جازانى وتەۋ شارتتارى تۇسىندىرىلگەنى, سونداي-اق قايتا قىلمىستار جاساماۋ, قوعامدىق ءتارتىپتى بۇزۋعا جول بەرمەۋ, وعان سوت جۇكتەگەن جىل سايىن 100 ساعات ءماجبۇرلى ەڭبەكتى وتەۋ جونىندەگى مىندەتتەمەنى ورىنداۋ تۋرالى قولحات الىنعانى انىقتالدى.
سوتتالعان ادامنىڭ باس بوستاندىعىن شەكتەۋ تۇرىندەگى جازانى وتەۋ ءتارتىبىن قاساقانا بۇزعانىن, وعان سوت جۇكتەگەن مىندەتتەردى ورىنداماعانىن, سونداي-اق قوعامدىق تارتىپكە قارسى ءۇش اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق جاساعانىن ەسكەرە وتىرىپ, سوت سارىارقا اۋدانىنىڭ پروباتسيا قىزمەتىنىڭ ۇسىنىسىن قاناعاتتاندىردى جانە باس بوستاندىعىن شەكتەۋ جازاسىنىڭ وتەلمەگەن بولىگىن 2 جىل 8 اي 15 كۇن باس بوستاندىعىنان ايىرۋ تۇرىندەگى جازاعا اۋىستىردى.
سوتتالعان ادامدارعا, سارىارقا اۋدانىنىڭ پروكۋراتۋراسىنا ساپالى پروباتسيالىق باقىلاۋ جۇرگىزۋ ماقساتىندا, باس پروكۋراتۋرانىڭ تاپسىرماسى شەڭبەرىندە ۋاكىلەتتى ورگانداردىڭ قاتىسۋىمەن ءموبيلدى توپ قۇرامىندا تۇراقتى نەگىزدە رەيدتىك ءىس-شارالار وتكىزىلەدى.
رەيدتىك ءىس-شارالاردى وتكىزۋدىڭ العاشقى كۇندەرىندە عانا ءموبيلدى توپ 2 ادامعا قاتىستى پروباتسيالىق باقىلاۋ قاعيدالارىن ورەسكەل بۇزۋشىلىقتاردى انىقتادى, اتاپ ايتقاندا, ولاردىڭ تۇرعىلىقتى جەرى بويىنشا ساعات 22:00-دەن كەيىن تابىلماۋى. وسى فاكتىلەر بويىنشا اتالعان ادامدارعا قاتىستى پروباتسيالىق باقىلاۋ قاعيدالارىن بۇزۋ تۋرالى انىقتامالار جاسالدى, سونىڭ نەگىزىندە پروباتسيا قىزمەتى سوتقا جازا شاراسىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا اۋىستىرۋ تۋرالى ۇسىنىمدار جولدادى.
ايتا كەتۋ كەرەك, اعىمداعى جىلدىڭ وتكەن كەزەڭىندە سارىارقا اۋدانىنىڭ پروباتسيا قىزمەتى جازانى باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا شەكتەۋمەن اۋىستىرۋ تۋرالى 20 ۇسىنىس جولداندى, بارلىعى سوت تاراپىنان قاناعاتتاندىرىلدى.
قورىتىندىلاي كەلە, جازالاۋ شارالارىن اۋىستىرۋ ماسەلەسى بۇل ءوز ءىس-ارەكەتتەرىمەن قوعامدىق ءتارتىپ پەن ازاماتتاردىڭ ءال-اۋقاتىن بۇزۋعا اكەپ سوقتىراتىن ىقتيمال قاۋىپتى قىلمىسكەرلەردى قوعامنان وقشاۋلاۋ ماقساتىندا مەملەكەت قولداناتىن توتەنشە قاجەتتىلىك ەكەنىن اتاپ وتكەن ءجون.
دياس شامشيەۆ,
استانا قالاسى سارىارقا اۋداندىق پروكۋراتۋراسىنىڭ ءبولىم پروكۋرورى
