Астананы азық-түлiкпен қамтамасыз ету – көкейтестi мәселе. Өйткенi, елордалықтардың қатары күн санап көбейiп, iшiп-жемге деген сұраныс артуда. Статистикалық мәлiмет алдағы үш жылдың iшiнде бас қаланың тұрғындары 900 мыңға жетедi дейдi.
Жақында Астананы одан әрi дамыту жөнiндегi алқалы жиында Мемлекет басшысы елорданың азық-түлiк белдеуiн бекемдеу барысына тоқтала келе, қала маңындағы мал, егiн, көкөнiс өсiретiн шаруашылықтардың жұмысын ынталандыруды тапсырды.
Мiндет межеленбек
Бүгiнде бағдарлама аясында жалпы сомасы 19,4 млрд теңгенi құрайтын 48 жоба қаржыландырылған. Бұл бойынша Астанада 31 кәсiпорын өз жұмыстарын жүргiзiп келедi. Олар бүгiнде елорда халқын 12,3 мың тонна өнiммен қамтамасыз етуде. Астана әкiмi И.Тасмағамбетовтың айтуынша, бұл бас қалаға жеткiзiлетiн әлеуметтiк маңызы бар өнiмнiң 17 пайызы ғана. Осыған байланысты ендi өндiрушiлерге қойылатын талап өзгертiлмек. Яғни, бұдан былай мұндай кәсiпорындар өз өнiмдерiнiң кем дегенде елу пайызын астаналық нарыққа жеткiзуге мiндеттелмекшi.
Айта кеткен жөн, Ақмола облысының тауар өндiрушiлерi 2008 жылдан бастап Астана қаласының азық-түлiк белдеуiн қамтамасыз ету бағдарламасына қатысып, өлке тынысын кеңейтуге барынша күш салып келедi.
Олар мемлекет тарапынан қолдауға кенде емес. Жеке кәсiпкерлер өнiм сапасын жақсартып, өндiрiс көлемiн ұлғайту мақсатында төмен пайызбен несие ала алады. Iстiң көзiн таба бiлсе, кез келген шаруаны дөңгелетiп әкетуге барынша жеңiлдiктер қарастырылып бағуда.
Бұл күнде «Родина АФ», «Ижевский», «Поиск», «Дастархан» ШҚ, «Возрождение», «Ақ бас» секiлдi бiрқатар кәсiпорындармен азық-түлiк және көкөнiстiң барлық түрлерiмен елорданы қамтамасыз ету туралы кешендi шаралар жасалынған. Десек те, елорда базарлары мен дүкен сөрелерiнде тұрған азық-түлiк тауарлары мен көкөнiстер сырттан әкелiнiп сатылатыны жасырын емес. Азық-түлiк белдеуi дегенiмiз – қарапайым тiлмен айтқанда, сапалы өнiм, қолжетiмдi баға. Сондықтан, бас қаланы сапалы өнiммен қамтамасыз ету әлi де қауқарлы жұмысты қажет етедi.
Қолайлы қоймалар қажет
Зерттеулерге сүйенсек, елордалықтарға жыл сайын 252,2 мың тонна сүт, 40,2 мың тонна ет өнiмдерi мен 101,1 миллион бiрлiк жұмыртқа қажет.
2011 жылы тұрғындардың азық-түлiк тұтыну көрсеткiшi 4 мың тоннаны құраған. Өнiм сақтаудың қажет көлемi бүгiнде 60 мың тоннаға дейiн жетiп отыр. Осыған байланысты қажеттi өнiмдердi сақтау үшiн қоймалардың санын көбейтiп, жылыжай жұмысы үйлестiрiлуде.
Қойма демекшi, дәл қазiр Астанада 11 көкөнiс қоймасын салу жобасы жүзеге асырылып жатыр. Ал, жылдың соңына дейiн жалпы көлемi 31 тонна құрайтын iргелi 6 жоба аяқталуы тиiс.
Жоспар бойынша келесi жылы 35 мың тонна қосымша өнiм сақтау мүмкiндiгi бар 5 жоба аяқталады деп күтiлуде. Бұлардың бәрi уақтылы iске қосылса, астаналықтардың сұранысы толығымен орындалатыны даусыз.
Жылыжайлар жыл бойы өнiм бередi
Дамыған елдерде жылыжай өндiрiсi экономиканың басым бағыттарының бiрi болып табылады. Бұл өз кезегiнде халыққа сапалы өнiм ұсынып қана қоймай, маусымдық кезеңде тұтынушылардың сұранысын толығымен өтейдi.
«Астананың азық-түлiк белдеуi» бағдарламасы аясында дүниеге келген «АстанаЭкоСтандарт» ЖШС иелiгiндегi жылыжайда тәулiгiне 5 тонна өнiм шығарылады. Айта кетерлiгi, соңғы уақытта Астанада жылыжай өнiмдерiне сұраныс артқан, яғни 6,5 мың тоннаны құрайды екен.
Алдағы мамыр айында жалпы өнiм көлемi 1900 тоннаны құрайтын жылыжай iске қосылады. Жылдың соңына қарай тағы екi жылыжай аяқталуға тиiс. Қала әкiмнiң айтуынша, 2013 жылы жалпы 1030 тонна өнiм шығаратын екi жылыжай пайдалануға берiлмекшi. Жоғарыда аталған кешендердiң барлығы өз жұмысын бастағанда жылыжай өнiмдерi маусымаралық сұраныстың 80 пайызын қанағаттандырады екен. Осылайша, азық-түлiк белдеуi аясында көкөнiс түрлерiн жыл бойы тұтынатын күн астаналықтар үшiн алыс емес.
Жөнi бөлек жәрмеңкелер
«Астананың азық-түлiк белдеуi» бағдарламасы аясындағы айтулы шараның бiрi – жексенбiлiк жәрмеңкелер. Қаладағы азық-түлiк бағасын тұрақтандыру мақсатында Астана қаласы әкiмдiгiнiң ұйымдастыруымен өткiзiлетiн жәрмеңкелердiң басты ерекшелiгi ауыл шаруашылығы өнiмдерiнiң сатылымға ешбiр делдалсыз, арзан бағамен түсетiндiгiнде. Үш жылдан берi үздiксiз өткiзiлiп келе жатқан жәрмеңкелердiң жақсылығы көп болып тұр. Бұнда азық-түлiк өнiмдерiн өзге сауда орындарындағы бағадан 15-20 пайыз төмен бағамен ұсынатын жәрмеңке биыл да басталды. Мәселен, Абылайхан даңғылындағы «Әлем» дүкенi алдындағы алаңда, Сауран көшесiндегi Есiл аудандық ХҚКО аумағында, Бөгенбай батыр даңғылындағы «Шапағат» коммуналдық базарының автотұрақ алаңында жәрмеңкелер жыл бойы жалғасады. Ал, айтулы мейрам күндерi аймақтан келетiн жәрмеңкелердiң жөнi өз алдына әңгiме.
Баға саясаты бақылауда
Қала базары мен сауда үйлерiнде азық-түлiктiң бағасы әр жерде түрлi бағамен сатылатыны рас. Кейбiр жерде ет, кейбiр жерде жарма, ал кейбiр жерде сүт өнiмдерi қымбат. Бұл – сауда саласындағы баға саясатын олардың меншiк иелерi жүргiзетiнiн бiлдiредi. Баға саясатына бақылау жүргiзуге мемлекеттiң заңды бекiтiлген өкiлеттiлiгi қарастырылмағандықтан, әкiмдiк кәсiпкерлермен арнайы келiсiмге келген. «Астана қаласында азық-түлiктi көтерме-бөлшек сатуды жүргiзетiн сауда мекемелерiнiң үстеме бағасының мөлшерiн белгiлеу және қою туралы» меморандум негiзiнде сауда нүктелерiндегi азық-түлiк тауарларына қойылған үстеме бағаларға мониторинг жүргiзу арқылы бағаның негiзсiз өсуiне жол бермеу көзделген.
Ендi елордалықтар да әкiм сайты арқылы азық-түлiк бағаларының өзгерiсiн бақылай алады. Мұнда апта сайын елордаданың 22 сауда нүктесiндегi 27 тауар түрiнiң мониторингi жариялануда. Мәлiметтер тiкелей сауда сөрелерiнен арнайы алынады. Әлеуметтiк маңызы бар азық-түлiк бағасын осылайша қадағалау – халық үшiн қажеттiлiктен туындағаны анық.
Гүлмира АЙМАҒАНБЕТ
