Қолына қалам ұстап, сөздің сорабына түскен қауымның қай-қайсысы да нәзік жандыларды гүлге теңейді. Біз де сол дәстүрден жаңыла қояйық па, Табиғат-ананың, Жараталыстың өзі болмыстарын туыс қылса. Дүниеде мың-миллион түрлі гүлді өсімдік бар, бірақ олар сырт сипатына, нәсіліне қарай негізінен бес санатқа кіреді екен.
Біріншісі, Әсем гүлдер (раушан, қалампыр, т.б.)… «Қазақтың кез келген ауылынан Венера Милосскаяны кезіктіруге болады» дегенді жазирамызды шарлаған бір жиһанкез айтып кеткен екен.
Екіншісі, тағамдық гүлдер (пияз, сарымсақ, имбирь)… «Астың дәмін келтірген тұз әулие, елдің сәнін келтірген қыз әулие» дейді. Қазан-ошағына бөтенді араластырмай, шын ниетімен жасаған дәмді асымен елдің, ерінің батасын алып жүрген әйелдер – қарындастарымыз, апаларымыз, аналарымыз қандай асыл жандар еді!
Техникалық гүлді өсімдіктер бар. Ши, құрақ, зығыр, қоза… Олар да бүр жарып, күлтелі гүл тағынады. Нәзік жанды екеніне қарамастан, өздеріне тән емес жұмыс істеп, тіршіліктің таусылмас тауқыметін көтеріп жүрген қазақ әйелдерінің қайраткерлігіне қалай бас имессің?
Әйтпесе Шайшөп, жөке, шүйіншөп, қалампыр сияқты дәрілік гүлді өсімдіктер болады. Сол сияқты жадау күніңде жарқыратып, арық күніңде арқыратып отыратын жанымыздың емі, демі – әйелдер. Өтірік дей алмас едік.
Осы бізге бәймәлімдеу, көктемнің орта шеніне қарай гүлдейтін дәстүргүл деген ерекше өсімдік бар екен. Грекше – B. Perennіs. «Ғажап, Ғажайып» деген мағынаны білдіреді аудармасы. Орта ғасырларда дәстүргүлмен рухани азғындыққа ұшыраған адамдарды емдеген деседі. Біздің азғындамауымызды, рухани кеселге ірге бермеуімізді ойлайтын аналарды осы өсімдікпен салыстырсақ болады екен.
Жалпы, қазақ аруларына қандай әдемі теңеу, жылы сөз арнасаң да, артық емес. Оған қазақ қыздарының зипа бойы әбден лайық.
«Әлди-әлди, бөпем-ай» деп, бесіктегі үш айлық сәбиін тербетіп отырған Ұлдан мен жары Қуаныш Қасымбековтардың бар арманы да, мұраты да баспана екен. Жиырма сегіз жасқа енді ғана толған ерлі-зайыптылар төрт бала тәрбиелеп отыр. Сымбат, Зарина, Ұлболсын есімді алғашқы үшеуі – қыз. Кенжесі Укаша – өмірге келуін асыға күткен ұлы. Шекесі торсықтай сәбидің ныспысын оңтүстік өңірде ғұмыр кешкен кәдімгі әулие, батыр Укаша атаның құрметіне қойған ырымдап. Бір ауылда, бір көшеде тұрған олар мектепті де бірге тәмамдапты. Үйлерінің арасында бір-ақ үй екен. Көп ұзамай шаңырақ құрады. Қуаныш пен Ұлдан да өздері секілді жастардың қатарын толықтырып, Астанаға жол салады. «Бізді мұнда ешкім күтіп отырған жоқ еді. Шынтуайтында, күнкөріс қамын күйттеп келдік. Жеті жыл болды, баспана мұңы – бас қайғымыз. Ай сайын пәтер ауыстырған кездеріміз болған. Қақаған қыста бөлмеміздің қабырғасында, әйнегінде мұз қатып қалған күндерді де өткердік. Әйтеуір, жолдасымның қолынан келмейтіні жоқ. Соның алтын қолы, бес аспаптығы асырап отырған» дейді Ұлдан. Отағасының сөзіне сенсек, жас отбасы осы уақытқа дейін жиырмадан аса пәтер жалдап үлгеріпті. «Әр барған баспа-намыздың бәрі таза, жайлы бола бермейді. Бірінің іші ақталмаған, бірінің жарығы жоқ, бірінің суы жоқ… Қайта жөндеп, қиналуға тура келеді. Өйткені, өзіміз де арзанқол бағаға іздейміз ғой, ал арзан бағалы үй алқам-салқам келеді» дейді олар.
P.S. Біз шаңырағына бас сұққан жас отбасылардың бәрінде бір проблема бар, ол – балабақша кезегі. Елордада бұл бағытта қыруар шаруа атқарылып жатса да, кезектегі бүлдіршіндер саны алпыс мыңнан кем емес көрінеді.
Лайым, тұрмыстың қиындығы мен машақатына төзімді, «бір қолымен әлемді, бір қолымен бесікті» тербеткен алтын құрсақ аналар көбейе берсін.
Асхат РАЙҚҰЛ
