1944 jyly ırgesı qalanyp, bügınge deiın 22 myŋnan astam maman daiarlap şyǧarǧan Astananyŋ Gumanitarlyq kolledjıne biyl 70 jyl tolyp otyr. Mereitoiyn 16-17 qazan künderı halyqaralyq deŋgeide atap ötkelı otyrǧan bılım oşaǧynyŋ tynys-tırşılıgı jönınde kolledj direktory, QR Bılım beru ısınıŋ üzdıgı, Y.Altynsarin medalınıŋ iegerı Ädılhan Jüsıpovpen äŋgımelesken edık.
Tarihy – taǧylym
– Ädılhan Şaimaǧambetūly, Astana qalasynyŋ Gumanitarlyq kolledjı oqytu ürdısı, oqytuşylar qūramy men materialdyq tehnikalyq bazasy äbden qalyptasyp, kemelıne jetken oqu orny ekenın el jaqsy bıledı. «Üzdık kolledj» atanyp, Astana qalasy äkımınıŋ grantyn ūtyp aludyŋ özı oqu ornyndaǧy bılım sapasy jaqsy deŋgeide ekendıgın körsetedı. Endı sonau 1944 jyldan berı mūǧalımder daiarlap kele jatqan baiyrǧy oqu ornynyŋ tarihy jönınde aityp berseŋız?
– Astana qalasynyŋ Gumanitarlyq kolledjı – Arqa öŋırındegı alǧaşqy oqu orny. Qolymyzdaǧy qūjat boiynşa kolledjımızdıŋ ırgetasy 1944 jyly qalandy dep jürmız. Bıraq, onyŋ tarihi tamyry tereŋde jatyr. Būǧan dälel bolatyn köne fotosuretter bar. Alaida, naqty ükımettık qūjat qolymyzda joq. Sondyqtan Selinograd oblystyq atqaru komitetınıŋ 1944 jyly şyǧarǧan Aqmolada peduchilişe qūru turaly şeşımıne süienuge mäjbürmız.
– Sonda jaŋaǧy özıŋız aitqan fotosuretter deregı kolledjdıŋ qaşan qūrylǧanyn meŋzep tūr?
– Bızdıŋ şamalauymyzşa, kolledjımızdıŋ ırgetasy 1928 jyly qalanǧan. Oǧan tek fotosuretter ǧana emes, 1928-1944 jyldar aralyǧyndaǧy tarihi derekter de aiǧaq. Osy uaqyt aralyǧynda oqu oryndary köşpelı bolǧany belgılı. Tarihty aqtarsaq, 1928 jyly halyqtyŋ saiasi sanasyn oiatyp, sauattylyǧyn aşu maqsatynda Kökşetau qalasyndaǧy pedagogikalyq tehnikum Aqmolaǧa köşırılgen eken. Tehnikumnyŋ alǧaşqy direktory bolyp, S.Dobromyslov taǧaiyndalady. Al, kelesı jyly jergılıktı ūlttan mamandar daiarlau üşın qazaq bölımı aşylady. 1930 jyly alǧaşqy 16 tülegın qanattandyryp, 1931 jyly Kökşetauǧa qaita köşırıldı. Köp ūzamai Qaraǧandyda aşylǧan ırı önerkäsıp qarqyndy damyp, halyq sany köbeiuıne bailanysty osynda qonys audarady. Jetı jyldan keiın qaitadan Aqmolaǧa köşırılgen mūǧalımder tehnikumy ǧimarat joqtyǧyna bailanysty 1941 jyly Şuchinsk qalasyna auysyp, osynda pedagogikalyq uchilişe bolyp qaita qūrylady. Al 1944 jyly Aqmola qalasyna qaitadan köşırılgen oqu orny osynda bırjola tūraqtaidy. 1961 jyly Aqmola atauy özgergen kezde bılım oşaǧy Selinograd pedagogikalyq uchilişesı bolyp ataldy. Alǧaşynda «Bastauyş synyptarǧa bılım beru» mamandyǧy boiynşa talapkerlerdı qabyldaǧan uchilişede qosymşa «Mektepke deiıngı tärbie» men «Än-küi» mamandyǧy aşylady. Keiın «Qazaq tılı men ädebietı» jäne «Memlekettık tılde oqymaityn mektepterdegı qazaq tılı men ädebietı» mamandyqtary qosyldy. Qazırgı ǧimaraty kolledjge 1980 jyly berılgen.
Är kezeŋnıŋ ädıstemelık taqyrybyn taŋdadyq
– Özıŋız Gumanitarlyq kolledjdı 2001 jyldan berı basqaryp keledı ekensız. Sız basşy bolǧaly kolledj qabyrǧasynda qandai özgerıster boldy, qandai jetıstıkterge jettıŋızder?
– Menıŋ azdy-köptı täjıribemde tüigenım, kez kelgen jūmysyŋ alǧa basyp, oilaǧan maqsat oryndalu üşın belgılı bır jospar bolu qajet. Būl jospar jai ǧana jasala salmai, naqty oryndaluy kerek. Sonda ǧana jūmystyŋ nätijesı bolady. Men osynda basşy bolyp kelgelı kolledjdıŋ damu baǧdaryn aiqyndaityn baǧdarlama jasaudy qolǧa aldyq. Onda aldaǧy üş jylda atqarylar jūmystardyŋ tızbesı tügendelıp, bılım sapasyn arttyryp, bäsekege qabılettı mamandar daiarlauǧa qajettı josparlar qūryldy. Būǧan qosa, pedagogtardyŋ bılıktılıgın arttyru, şyǧarmaşylyq ızdenısın damytu, materialdyq-tehnikalyq bazany nyǧaitu, oqu-ädıstemelık jūmystardy jetıldıru, ǧylymi-zertteu eŋbekterdı jüieleu, aqparattyq infraqūrylymdy keŋeitu mäselelerın de qamtydyq. Är kezeŋnıŋ öz ädıstemelık taqyryby taŋdalyp, maqsaty men mındetterı, baǧdarlamany jüzege asyru jaǧdailary, mazmūny naqtylandy. Baǧdarlamany normativtık aqparat közderı, kolledjdıŋ äkımşılık qyzmetı men qūrylymdyq bölımşelerınıŋ esepterı men ūsynystaryn eskere otyryp jasadyq. Eŋbegımız zaia ketken joq. 2002-2004 jyldarǧa arnalǧan kolledjdıŋ alǧaşqy damu baǧdarlamasynan-aq jūmystyŋ oŋ nätijesı körıne bastady. Kolledjde bılım beru ürdısın aqparattandyrudyŋ qanatqaqty qadamdary jasaldy: 25 kompiuterlık 2 synyp aşyldy, aǧylşyn tılı kabinetı kompiutermen jabdyqtaldy, internet jelısı qosyldy. Sondai-aq, L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetı, Euraziia gumanitarlyq instituty, 12 jyldyq bılım beru ǧylymi-respublikalyq ortalyǧy men «Daryn» ortalyǧy, «Tūran» universitetımen ǧylymi bailanystar ornatyldy. Kolledj ışınde ädıstemelık saladaǧy ülken jetıstık bolyp tabylatyn, älı künge deiın jüielı jalǧasyp kele jatqan «Pedagogikalyq jarşy» jurnaly tūŋǧyş ret sol kezde şyǧa bastaǧan bolatyn. Kolledjge osy jyldary 55 kompiuter alyndy, 5 informatika kabinetı jabdyqtaldy. Baǧdarlamada aitylǧan ıs-şaralar negızınde 2005 jyldyŋ qyrküiek aiynan berı pedagogtardy eŋbegıne qarai yntalandyru üşın marapattau men syiaqy taǧaiyndaldy. Ekı jyl ışınde 95 oqytuşy 41 nominasiia boiynşa marapattaldy. Oqu ornyndaǧy mamandyqtar mäselesı de nazardan tys qalǧan joq. Sūranysy joǧary mamandyqtarǧa män berıldı. Bızde būryn «Qazaq tılı men ädebietı» degen ekı mamandyq bolǧan. Olardyŋ bıreuın qysqarttyq. Esesıne, uaqyt talabyna sai «Şetel tılı», «İnformatika», «Dene tärbiesı» mamandyqtaryn aştyq.
Qazır besınşı baǧdarlamaǧa qadam basqan jaiymyz bar. Är baǧdarlama aiaqtalar tūsta qandai jūmystar atqarǧanymyz turaly esep jasap, aldaǧy künderdıŋ josparyn belgıleimız. Kem-ketıktı tüzetıp, jetıstıkterdı eselei tüsuge küş salamyz.
– Bügınge deiın Gumanitarlyq kolledjdı 22 myŋnan astam tülek bıtırgen eken. Qazır qanşa student oqidy? Oqytuşylar qūramy men mamandyqtar sany qanşa?
– Kolledjde bılım beretın 141 oqytuşynyŋ 75 paiyzy – joǧary jäne bırınşı sanatty mamandar. Olardyŋ ışınde ūzaq jyldan berı eŋbek etıp kele jatqan ūstazdarymyz da jeterlık. Atap aitqanda, Qapiia Bürgeǧūlova, Şolpan Jienbaeva, Svetlana Diadich, Nūrgül Qalabaeva, Nūrgül Mahmetova, Jeŋısgül Jantöreeva, Aisūltan Alpysbaev syndy täjıribelı oqytuşylarymyz özge ızbasarlaryna ülgı. Olar şeberlık sabaqtaryn ötkızıp, oqulyqtarǧa avtor retınde de qatysyp jür. Al oqityn jastarǧa kelsek, olardyŋ 98 paiyzy – özımızdıŋ qaraközder. Barlyǧy 2200-den astam student 9 mamandyq boiynşa bılım aluda. Jalpy, elımızdıŋ barlyq öŋırınde mūǧalımder daiarlaityn kolledj bar ekenı belgılı. Soǧan qaramastan jastar bızdıŋ kolledjde bılım alǧandy täuır köredı. Onyŋ basty sebebı, köpşılık jastar bolaşaǧyn Astanamen bailanystyrǧysy keledı. Kolledjımızdıŋ basqalardan erekşelıgı de osy astanalyq boluynda. Soŋǧy jyldary kolledjımızge berıletın memlekettık tapsyrys sany ūlǧaiǧanyn da atap ötu qajet. Biyl onyŋ sany 405-ke jettı. Byltyr būl körsetkış 355 bolǧan edı. Mūnyŋ özı kolledjımızdıŋ imidjın körsetse kerek.
İnnovasiialyq tehnologiiany meŋgeru – uaqyt talaby
– Bılım qyzmetkerlerınıŋ biylǧy tamyz keŋesınde Astana qalasynyŋ äkımı: «Özın-özı jetıldırıp otyru, oqu barysynda innovasiialyq tehnologiialardy paidalanu, käsıbi şeberlık şegın keŋeitu – mūǧalımnıŋ zamanaui standarttarǧa sai boluyna mümkındık beretın jalǧyz jol. Mūǧalım balany bılım älemıne jeteleu üşın zamanaui tehnologiialar tılın tüsınıp qana qoimai, jetık meŋgere bıluı qajet» dep atap öttı. Osy jaŋaşyl mındet-talapqa Gumanitarlyq kolledj ūstazdary qanşalyqty laiyq?
– İä, qazır aqparattyq tehnologiianyŋ kün saiyn qaryştap damyǧan zamany. Uaqyt talabyna ılese almau – ūstaz atyna syn. Osy tūrǧyda, äsırese, astanalyq oqytuşylarǧa jükteler jauapkerşılık ülken. Men osynda direktor bolyp kelgende aty dardai ūstazdardyŋ sabaǧyna qatysyp jürdım. Qazır de qatysamyn. Bıraq sol kezde köptegen täjıribelı ūstazdar oqytu ürdısınde baiaǧy qatyp qalǧan qaǧidany ūstanatynyn baiqadym. Ärine, kezınde olardyŋ oqytu ädıs-täsılderı öz zamanyndaǧy üzdıgı bolǧan. Al jaŋa däuırde jaŋa talap kerektıgın bılemız. Ūstaz der kezınde sezınıp, zamanǧa beiımdele bıluı kerek. Olardy qolymyzdan kelgenşe jaŋaşyldyqqa beiımdedık. Al qazır bızdıŋ oqytuşylar qūramyn jūmys ısteuge qabıletı mol, jaŋaşyldyqqa beiım orta jastaǧylar qūraidy. Al kolledjımızde jūmys ıstegısı keletınderge qoiylatyn talap joǧary. Olarmen bır jylǧa kelısım-şartqa otyramyz. Osy merzım aiaqtalǧannan keiın älgı mamannyŋ bır jyldyŋ ışınde qandai jūmystar atqarǧany, oqu üderısınde qandai ädıster qoldanǧany talqyǧa salynady. Eger ol kolledj qoiyp otyrǧan talap üdesınen şyqpasa, kelısım-şartty ärı qarai ūzartpaimyz. Özındık pıkırı bar, maqsatyn aldyn ala josparlai bıletın jaŋaşyl ūstaz ǧana jūmysyn ärı qarai jalǧastyrady. Sebebı, qazırgı zamanǧy balany oqytu oŋai emes. Äsırese, oquǧa talpynyp tūrǧan oquşyny oqytu tıpten kürdelı. Ol üşın oqytuşy bılım deŋgeiı jaǧynan ǧana emes, innovasiialyq tehnologiialardy meŋgeru tūrǧysynan da oquşynyŋ aldynda boluy kerek. Sonda ǧana ol naǧyz ūstaz bolmaq.
– Elımızdıŋ bolaşaǧyn tärbieleitın mūǧalımder zamanaui talaptarǧa sai bolu üşın oǧan qajettı mümkındıkter de boluy kerek. Osy tūrǧydan kolledjde qandai jaǧdailar jasalǧan?
– Gumanitarlyq kolledjde bılım beru ürdısıne qajettı aqparattyq-tehnikalyq qūraldardyŋ barlyǧy derlık bar: 328 bırlık kompiuterlık tehnika, 22 interaktivtık taqta. İnteraktivtık jabdyqtar 8 kabinette ornatylǧan, 54 proektor bar. 9 kompiuterlık synyby, 7 multimedialyq kabinetı, 2 mobildık synyby jabdyqtalǧan. Barlyq qūrylymdyq bölımşeler jetkılıktı därejede kompiuter, orgtehnikalarmen qamtamasyz etılgen, internet jelısıne qosylǧan. 2011 jyldan bastap kolledj pilottyq jüie boiynşa «E-learning» elektrondyq oqytuǧa» köştı. Osy oraida, Astananyŋ Gumanitarlyq kolledjı ekı jyldan berı respublika kölemınde onlain rejimınde otyz bes sabaq ötkızgenın de atap ötkım keledı. Ony tyŋdauşylardyŋ sany da köbeie tüsken. Keleşekte joǧary deŋgeilı onlain sabaqtardyŋ sanyn köbeitudı josparlap otyrmyz.
«Tülekterımızge sūranys joǧary»
– Gumanitarlyq kolledjdı bıtırgen tülekterdı jūmysqa ornalastyru mäselesı qanşalyqty şeşılgen?
– Kolledj tülekterın jūmyspen qamtu maqsatynda bız köptegen şaralardy qolǧa alyp otyrmyz. Bızdegı oqudyŋ 40 paiyzy praktikaǧa arnalǧan. Studentter alǧaşqy kurstyŋ ekınşı semestrınde-aq mektepterge, balabaqşalarǧa baryp, praktikadan ötedı. Onyŋ alǧaşqy satysy tanysudan, qajettı qūjattardy igeruden bastalady. Jastar üşın praktikadan ötu – öte maŋyzdy. Sebebı, ol oqyp ülgermei jatyp, mūǧalımdık mamandyqtyŋ qyr-syryna qanyǧa bastaidy. Būl oquşy jastardyŋ sanasynda maman boludyŋ alǧy şarttaryn qalyptastyrady, psihologiiasyn beiımdeidı. Ärı bız bır studenttı üş-tört jyl qatarynan tek bır mekemeden praktikadan ötuıne män berıp otyrmyz. Sebebı, osy uaqyt ışınde bolaşaq maman sol ūiymnyŋ ışkı-syrtqy jaǧdaiyna beiımdelıp, sol ortaǧa sıŋıse tüsedı. Sol ūjym da qaita-qaita praktikadan ötken mamanǧa bauyr basyp,
erteŋ jūmysqa aluǧa yqylas tanytady. Jastardy jūmysqa ornalastyrudyŋ bır joly – osy. Ekınşı, kolledjımızdıŋ qabyrǧasynda jyl saiyn nauryzdyŋ aiaǧy men säuırdıŋ basynda bos oryndar järmeŋkesı ötedı. Onda studentter özı qalaǧan mekemedegı jūmystardy taŋdauǧa qūqyǧy bar. Jalpy, bızdıŋ tülekterge sūranys joǧary. Äsırese, balabaqşa tärbieşılerınıŋ aiaǧy jerge timei tūr. Osy mamandyqqa memlekettık tapsyrystyŋ köbeiuı de sonyŋ dälelı.
Merekege daiyndyq «Niet otynan» bastaldy
– Bügın-erteŋ Gumanitarlyq kolledj 70 jyldyq mereitoiyn atap ötkelı otyr. Özderıŋızge ülken jauapkerşılık jükteitın maŋyzdy şaraǧa daiyndyqtaryŋyz qalai?
– Biylǧy mereitoiǧa daiyndyqty bız «Niet oty» ūranymen byltyr qazan aiynda bastap kettık. Mereitoiǧa bailanysty ötetın şaralardyŋ saltanatty aşyluyna respublikanyŋ tükpır-tükpırınen qonaqtar şaqyryldy. Şara barysynda bızge kelgen meimandar, ata-analar, ardagerler, oqytuşylar, äleumettık serıktester 70 jyldyqtyŋ simvoly – 7 şyraqty kezekpen jaqty. Mereke qarsaŋynda bügınge deiın «Qaldyrǧan ızıŋ mäŋgılık…» taqyrybyndaǧy döŋgelek üstel, «Jetıstıkke jeter jol» taqyrybynda är jylǧy bıtıruşı tülektermen kezdesu, «Şeberdıŋ qoly ortaq» taqyrybymen studentterdıŋ şeber qoldarynan şyqqan öner tuyndylarynyŋ körmesı, «Aǧartu kubogy» atty debattan halyqaralyq turnir, «Mektepke deiıngı mekemelerdıŋ innovasiialyq keŋıstıgındegı bolaşaq mamannyŋ käsıbi qūzyrettılıgı: täjıribe, ızdenıster» taqyrybyndaǧy jiyn, studentterdıŋ jobalary konkursy, ärtürlı sporttyq şaralar ötkızıldı.
Endı tura mereitoi künı – 16 qazanda, iaǧni, bügın M.Ötemısūly atyndaǧy Oquşylar saraiynda halyqaralyq ǧylymi-täjıribelık konferensiia ötetın bolady. Al
17 qazan künı Jastar saraiynda saltanatty jiyn ūiymdastyrmaqşymyz. Mereitoiymyzǧa arnaiy şaqyrylǧandardyŋ ışınde kolledjımızdı 1944-1959 jyly basqarǧan Hamidulla Nūrtaev pen maǧan deiın 29 jyl boiy direktor bolǧan Otyzbai Süiındıkov aǧamyz da bar. Ekeuı de qazır Astanada tūrady. Būl – bız üşın ülken quanyş.
– Äŋgımeŋızge rahmet. Gumanitarlyq kolledj ūjymyn 70 jyldyq mereitoiymen qūttyqtaimyz!
Qymbat TOQTAMŪRAT
