Qazaqstan Respublikasynyŋ Tūŋǧyş Prezidentı – Elbasy Nūrsūltan Nazarbaev 1997 jyldyŋ 20 qazanynda «Aqmola qalasyn Qazaqstan Respublikasynyŋ astanasy dep jariialau turaly» Jarlyqqa qol qoidy. Qūjatta Aqmola qalasy 1997 jylǧy 10 jeltoqsannan bastap Qazaqstan Respublikasynyŋ astanasy bolyp jariialansyn dep qauly etılgen. Mıne, sol kezeŋnen berı armanǧa balanǧan, josparǧa engızılgen jaŋa elordamyz bügıngı taŋda bar qazaqtyŋ bas qalasyna, älemge tanylǧan şaharǧa ainaldy.
Biyl – erekşe mereilı jyl. Täuelsız memleket atanǧanymyzǧa 30 jyl tolyp otyr. Derbes memleket retınde damudyŋ syndarly joldarynan öttık. Osy jyldarda qazaq elı üşın, qazaq halqy üşın ǧasyrǧa tatityn tarihi oqiǧalarǧa kuä boldyq. Solardyŋ ışınde altyn ärıppen jazylǧan aqjoltai oqiǧanyŋ bıregeiı jaŋa astanamyzdyŋ salynǧany bolǧany sözsız.
Tarihqa köz jügırtsek, 1994 jyldyŋ 6 şılde künı Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaev Joǧarǧy Keŋestıŋ kezektı sessiiasynda memleket astanasyn Aqmola qalasyna köşıru turaly ūsynysyn ortaǧa salǧanda, sol kezdegı Aqmola bügıngıdei astana bolady degenge jūrttyŋ bırı senıp, bırı kümän keltırgenın joqqa şyǧara almaimyz. Alaida Tūŋǧyş Prezident Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ köregendıgı men tabandylyǧy eldıŋ strategiialyq müddesımen ündesıp jatqanyn tüisıngender qatary köp keşıkpei köbeidı. Söitıp 1997 jyldyŋ 10 jeltoqsanynan bastap Elbasynyŋ eldıktıŋ keleşegıne jasaǧan tarihi şeşımı, iaǧni memlekettıŋ astanasyn köşıru turaly bastamasy resmi jaǧdaida jüzege asty. Memlekettık tu, Eltaŋba etalondary, Prezident ştandarty jaŋa elordaǧa äkelındı. Aldymen oblystyq äkımdıktıŋ ǧimaraty, iaǧni būrynǧy Keŋester üiı Prezident rezidensiiasy bolyp qaita jaraqtaldy. Qalanyŋ ortalyq alaŋyndaǧy on toǧyz qabatty ǧimaratqa Parlament ornalasty. Esıldıŋ sol jaǧalauynda Ükımet, Ministrlıkter üiınıŋ de qazyqtary qadala bastady. Osylaişa qala tūrǧyndary üşın ǧana emes, barşa qazaqstandyqtar üşın tarihtyŋ jaŋa betı aşyldy. Ūlt ruhyn sılkındırgen ūly köş bastaldy.
Ekı ǧasyrdyŋ toǧysynda oryn alǧan qiyndyqtarǧa qaramastan, memlekettıŋ jaŋa astanasyn aiqyndaǧan Qazaqstanǧa sol kezde bükıl älem qauymdastyǧy nazar tıktı. Bıraq jas memlekettıŋ kemel keleşegı, ūlttyŋ baiandy bolaşaǧy üşın osyndai qadam jasauǧa bekıngen Nūrsūltan Nazarbaev alǧan baǧytynan ainymai, täuekelge bel buyp, jaŋa astanany, jas qalany saluǧa qūlşyna kırıstı.
Men osy qalanyŋ tūrǧyny bolǧandyqtan, jaŋa astanada salynyp jatqan ärbır qūrylysqa erekşe män berıp qaraitynmyn. Sol kezdegı 300 myŋǧa jeter-jetpes tūrǧyny bar Aqmolaǧa el-jūrt aǧylyp jinaldy desem de bolady. Äsırese, jastar jaǧy köptep kele bastady. Al endı bügın qarap otyrsaq, qazırge kezde elordamyzdyŋ tūrǧyndary 1 million 200 myŋnan asyp otyr. Qalanyŋ aumaǧy būryn 300 myŋ şarşy metr jerdı alyp jatsa, bügınde būl körsetkış üş esege deiın ūlǧaiypty. Qalanyŋ öskendıgı sondai, astanamyz 4 audanǧa bölındı. Būryn būl qalada 10-15 mektep bolsa, bügıngı taŋda jalpy bılım beretın orta mektepterdıŋ özı 100-den asyp jyǧylady. Sondai-aq qalada 100-den asa memlekettık balabaqşa, 300-ge juyq jeke balabaqşa jūmys ısteidı. Qanşama joǧary oqu oryndary men kolledjderde myŋdaǧan jastar bılım alady. Būl degenımız qanşama adamnyŋ ömırıne, keleşegıne özgerıster äkeldı. Bügıngı taŋda bas qalamyzda astanalyq degen mentalitet qalyptasty.
İä, ötken jyldarǧa būrylyp qarailasaq, bügın elordamyz älemdık säulet önerınıŋ üzdık ülgılerımen salynǧan zäulım ǧimarattarymen köz tartatyn äsem şaharǧa ainalypty. Prezident rezidensiiasy «Aqorda», Parlament jäne Ükımet üiı, Täuelsızdık saraiy, «Bäiterek» monument-keşenı, Qazaq elı alaŋy, «Beibıtşılık jäne kelısım» saraiy, Astanalyq sirk, «Qazaqstan» konsert zaly, Q.Quanyşbaev atyndaǧy qazaq drama teatry, «Astana Opera» memlekettık opera jäne balet teatry, «Äzıret Sūltan» meşıtı şyn mänınde joǧary deŋgeilı nysandar sanalady. Būlarǧa jaŋa zamanǧa laiyqtalǧan tūrǧyn üiler men sauda ortalyqtaryn qossaŋyz, qalamyzdyŋ qanşalyqty öskenın, örkendegenın köresız.
Özım, negızınen, sport salasynda jūmys ıstegendıkten qalanyŋ sport jaǧdaiyna erekşe yqylaspen qaraimyn. Būl rette bügıngı elordamyzdy sport qalasy, tıpten halyqaralyq sport arenasyna ainalǧan qala dep te aitar edım. Bırınşıden, qalada «Astana Arena», «Saryarqa», «Alau», «Barys Arena» sport keşenderı, Jaqsylyq Üşkempırov atyndaǧy jekpe-jek saraiy, Jeŋıl atletika saraiy siiaqty ämbebap keşender paida boldy. Būl nysandarda tek qana respublikalyq jarystar ǧana ötıp qoimai, älem chempionattary men qūrlyq bırınşılıkterı de san märte öttı. Sondai-aq būl ǧimarattar qala tūrǧyndary üşın salauatty ömır saltyn baulityn, būqaralyq sportty jandandyruǧa da qyzmet etıp keledı. Sporttaǧy jetıstıkterımız arqyly elordamyz älemge tanylǧan künder de esten ketpeidı. Mäselen, «Astana» futbol komandasynyŋ UEFA chempiondar ligasynyŋ toptyq turnirınde öner körsetuı, «Astana» velokomandasynyŋ «Tur de Frans» jäne basqa da älemdık dodalarda jeŋıske jetkenderı barşa qazaqstandyqtardyŋ quanyşyna ūlasty.
Täuelsızdıgımızdıŋ tıregıne ainalǧan bas qalamyz – Nūr-Sūltan bügınde respublikadaǧy donor qalanyŋ bırı bolyp otyr. Būl qalada şaǧyn jäne orta biznestı damytuǧa erekşe män berılgen. Sonymen qatar önerkäsıp salasy da damu jolyna tüsken. Būl jerde äsırese qūrylys industriiasynyŋ airyqşa damyp otyrǧanyn köremız. Osynyŋ bärı, ainalyp kelgende, elordamyzǧa şeteldık investorlardyŋ qyzyǧyp keluıne yqpal ettı.
Men biyl jyl basynda Nūr-Sūltan qalasy mäslihatynyŋ deputaty bolyp sailandym. Qazır qalanyŋ äleumettık-ekonomikalyq damuyna qatysty mäslihat tarapynan jürgızılıp jatqan jūmystardyŋ ortasynda jürmın. Mäslihattyŋ bekıtılgen jüielı jūmysy boiynşa äleumettık nysandardy jiı aralap, qalanyŋ ışındegı özektı mäselelerdı zerdelep, aldan şyqqan problemalardy qala äkımdıgınıŋ nazaryna ūsynyp, ūtymdy şeşımder qabyldauǧa öz ülesımızdı qosyp kelemız.
İä, elordanyŋ kelbetı jyldan-jylǧa körkeiıp keledı. Qala tūrǧyndarynyŋ sany artqan saiyn äleumettık mäsele tuyndaityny zaŋdylyq. Būl rette bırınşı kezekte mektep, balabaqşa, emhana men auruhana kerek. Mıne, osynyŋ bärı qarajatty, jūmys küşın qajet etetını sözsız. Osy oraida otandyq jäne şeteldık investisiiany tartu kerek. Būl oraida elorda äkımdıgı tarapynan jüielı jūmys jürgızılıp jatqanyn körıp otyrmyz. Mäselen, soŋǧy 4 jyldy alyp qarar bolsaq, Nūr-Sūltan qalasynda 2018 jyly – 1100 päter, 2019 jyly – 2900 päter, 2020 jyly 7000 päter paidalanuǧa berılse, 2021 jyly 10000 päter beru josparlanǧan. Sondai-aq biyl 15 mektep salynatyn boldy. Būl qosymşa 40 myŋ oquşyny qabyldaityn bolady. Sondai-aq bırneşe balabaqşalar qūrylysy jürgızılıp jatyr.
Taǧy bır qosarym, bügıngı taŋda qalany gazdandyru jūmysy boiynşa qarqyndy jūmystar jürgızılıp jatyr. Qazır qala boiynşa 300 kilometrden astam gaz taratu jelılerı salyndy. Bırqatar tūrǧyn alap tūrǧyndary bügınde gazdyŋ igılıgın körıp otyr.
Bügıngı Nūr-Sūltan bar qazaqtyŋ bas qalasy ǧana bolyp qoimai, Ortalyq Aziiadaǧy saiasi-ekonomikalyq, mädeni-ruhani tūrǧydan strategiialyq ortalyqqa da ainalyp otyr. Elordamyzda älem saiasatkerlerı men käsıpkerlerı, ǧalymdary men öner qairatkerlerınıŋ qatysuymen ötken forumdar halyqaralyq qoǧamdastyqtyŋ joǧary baǧasyn alǧany anyq.
Bügın oilap otyrsaq, täuelsızdık tartu etken elordamyz jyl ötken saiyn säuletı men däuletı örkendep, barşa qazaqstandyqtardyŋ bas ordasyna ainaldy. Osy jetıstıkterımız ben jeŋısterımız täuelsızdıktıŋ jemısı ekenı aiqyn. Memlekettık märtebemızge, ūlttyq maqtanyşymyzǧa ainalǧan elordamyz şyn mänınde täuelsızdıgımızdıŋ aişyqty jemısı bolyp otyr.
Azamat AITHOJİN,
Nūr-Sūltan qalasy
mäslihatynyŋ deputaty
