Astananyŋ soltüstık-şyǧysynda 35 şaqyrym jerdegı Tasbūlaqty (Sofievka) baǧdar ettık. Maqsat – qūsbegı Serıkbek Küntuǧanūlynan bürkıt ūstap, baptaudyŋ qyr-syryn bılu. Sekeŋ dalada bürkıtterın jemdep jatyr eken. Amandyq-saulyqtan keiın, taqyrypty tarqatu üşın qūs ūstau önerı turaly bırneşe sūraq qoidyq.
– Äkem Küntuǧan bürkıtşı bolǧan. Onyŋ äkesı, äkesınıŋ äkesı saiatşylyq jasap, bürkıttı kie tūtqan. Tektı öner atanyŋ qanymen kelgen qasiet, – dep bastady äŋgımesın qūsbegı.
Jeksenbı künı – 19 nauryzda qys soŋǧy ret serpılıp, mınez tanytyp, qar sebeledı. Dalada yzǧar bar. Alaida auyl adamdary köktemnıŋ kezegı kelerın bılıp, aulasyn tazalap, qora-jaiyn tüzeude. Endı bırı köktemgı egıs qamymen tehnikasyn sailap jatyr.
Qūsbegı Serıkbek aşyq kısı eken. Bürkıtterımen tanystyra bastady.
– Qolymda tört tazy, üş bürkıt, bır qarşyǧa bar. «Aqbalaq» degen bürkıttıŋ jasy – 28-de. Äkem Tarbaǧataidyŋ biık qūzyndaǧy ūiadan alǧan-dy. 18 jyl özı baptap, aŋǧa saldy. Äkemnen qalǧan amanat retınde közımnıŋ qaraşyǧyndai ūstap jürmın. Abai oblysynda jaqyn aralasatyn dostarym syilyqqa bır bürkıt berdı. Ony «Qaraşolaq» dep ataimyn. Qarqaraly jaqta ūiadan bır balapan qūlap qaldy degen habardy estıp, sony äkeldım. Esım soiyl – «Alǧyr», Qarşyǧany auylymnyŋ qasynan ūstap aldym. Ony «Naizatūiaq» dep ataimyn, – dep tanystyrdy bürkıtterımen ol.
Kezınde qūsbegılık – önerdıŋ asyly, qūsbegı qadırlı adam bolǧanyn jaqsy bılemız. Äsırese, aşarşylyq zamanynda bır bürkıt ūstaǧan qūsbegı auyldy asyraǧany turaly aŋyz köp. Qazır toqşylyq zaman. Bürkıt aulaityn azyn-aulaq qoian, tülkıge qarap otyrǧan eşkım joq. Alaida saiatşylyq jasaudyŋ jönı bölek.
– Qolda bürkıt ūstaǧannan keiın saiatşylyq jasau är qazaqtyŋ qanynda bar. Äkem Küntuǧannan bürkıt ūstaudy üirendık. Qazır ūldarym Erasyl men Dias degen ūldarym üirenıp, jarystarǧa qatysyp jür. Aŋǧa şyǧyp, bürkıttı bır ūşyryp, qoianǧa, tülkıge saludyŋ özı – bır ǧanibet. Arqalanyp qalasyŋ, – deidı ol.
Serıkbek bürkıtterın airyqşa jaqsy köredı eken. Jemdegen kezde atyn atap, qolbalalaryn erkeletuge män beredı. Iаǧni är bürkıttıŋ mınezıne qarai söilep, tamaǧyn beredı.
– Ūiadan alǧan bürkıttı «qolbala» deimız. Olardy aŋ ūstauǧa baulyp, alǧaşynda et bailanǧan tülkınıŋ terısın jıberemız. Al tüz qūsy qolǧa ūstaǧanda asau bolady. Ol öte kekşıl keledı. Qolǧa tüsıp qor bolǧanyn köpke deiın ūmytpaidy. Sondyqtan qūsqa erekşe meiırımmen qarau kerek. Küilı kezınde qolǧa tüsken qūs köpke deiın bergen jemdı jemeidı. Mınezdı qūsty ünemı sylap-sipap, erkeletıp otyrǧan dūrys. Sonda sūnqardyŋ aşu-qytyǧy jazylady. Tüz qūsyn alǧaş tūǧyrǧa otyrǧyzarda ortaŋǧy sausaǧynan ıle ūstap, qondyrǧan dūrys. Ädette, bürkıttı oŋ qolǧa qondyryp, sol qolmen tomaǧalaidy. Eskeretın jaǧdai qyrandy qolǧa üirengenge deiın sausaqtaryn ünemı jazyp, tarap otyru kerek. Bolmasa, şeŋgelı qarysyp qalady.
Qūstyŋ ūiqysyn alu nemese yrǧaqqa otyrǧyzamyz. Iаǧni, tüz taǧysyn tez juasytu üşın onyŋ ūiqysyn alady. Ol üşın yrǧaqqa otyrǧyzady. «Yrǧaq» dep ekı dıŋgek aǧaşqa kerılıp bailanǧan arqandy aitady. Arqannyŋ däl ortasyna bılek aǧaş ornatyp, oǧan tomaǧasyn kigızıp asau qūsty otyrǧyzady da, arqanda yrǧap terbetıp otyrylady. Közı bailanyp yrǧaqta terbetılgen qūstyŋ ūiqysy qaşady, qatty şarşaidy. Söitıp, adamǧa köndıge bastaidy, – dep tüz qūsyn baptaudyŋ syrymen bölıstı.
Serıkbek Küntuǧanūly Qazaqstan chempionatynda 5 ret üzdık önerımen daralansa, ūldary Erasyl men Dias el namysyn Aziia, älem chempionatynda qorǧap jür.
– Men üşın qūs, tazy, at ömırımnıŋ mänı sekıldı. Osylarmen ǧūmyrym sändı ötıp jatqandai. Üide bırı bolmasa jalǧyzsyrap qalatyndaimyn. Özımdı serıge jatqyzbaimyn. Tek qanmen boiyma sıŋgen asyl önerdıŋ damuyna atsalysyp jürmın. Saiatşylyq öner ūrpaqtan ūrpaqqa ötıp damysa deimın, – dep sözın tüiındedı bürkıtşı.
P.S: Qazaqtyŋ arǧy-bergı tarihyn zertteuşıler saiatşylyq käsıptıŋ üş myŋ jyldai tarihy bar deidı. Ǧalymdar «Tamǧaly» tasta saiatşynyŋ qyran qūspen aŋǧa şyqqan sätın beineleitın örnekterge ekı myŋ jyl desedı. Al türık tanymynda Täŋırlık ūǧym boiynşa qūs köktıŋ iesı, aspannyŋ kiesı, joǧarǧy älemnıŋ elşısı, qanattylardyŋ töresı sanalǧan. Sondyqtan tekpen kele jatqan asyl önerdı mektep oquşylaryna qosymşa sabaq arqyly berıp, saiatşylyq jaily tüsınık berse deidı tasbūlaqtyq saiatşy.
