Жаратушы Алла тағала Құран кәрімде: «Әй, мүминдер! …Өз-өздеріңді (бір-біріңді) өлтірмеңдер. Расында Алла сендерге ерекше мейірімді. Ал кім осы айтылғанды дұшпандық, зұлымдықпен істесе, оны жақында отқа саламыз…» дейді («Ниса» сүресі, 29,30-шы аяттар).
Десе де, қазіргі таңда әлем бойынша өмірлері бір сәтте суицидпен аяқталып жатқандар саны көбеймесе, азаяр емес. Өз өмірімен қош айтысатындардың жас ерекшеліктері түрліше. Олардың ішінде жастар саны басым. Ең өкініштісі сол, Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымының (БӘДСҰ) соңғы мәліметтері бойынша 15-24 жас аралығында өзін-өзі өлтіру екі есеге артып кеткен.
Суицид зерттеушілерінің айтуынша, қазіргі жастардың өзіне қол жұмсауы өмір тәжірибелерінің болмауы, алдарына қойған мақсаттарына жете алмауы сынды себептерге байланысты туындап жатады.
«Өздеріңді өз қолдарыңмен қауіп-қатерге салмаңдар…» («Бақара» сүресі, 195-ші аят). Бұл аяттан Алла тағаланың бізге өз қолымызбен өмірімізге қауіп төндіруге тыйым салғанын білеміз. Яғни, суицид түгілі өзімізге бір зияндық жасаудан да Алла бізді тыяды.
БӘДСҰ-ның тағы бір мәліметіне сүйенсек, 2000 жылы жүргізген зерттеу нәтижесінде, бір жылдың ішінде әлем бойынша бір миллион адам өздеріне қол жұмсап, өмірлерін қиған екен. Орта есеппен алғанда, жер шарының түкпір-түкпірінде әрбір қырық секунд сайын суицид орын алады.
Суицидальді мінез-құлықтың 5 түрі бар: қарсылық білдіру, жанашырлыққа шақыру, қайғыдан қашу, өзін-өзі жазалау, өмірден бас тарту. Суицидальді мінез-құлық көбінесе депрессия кезінде, алкагольдік таксикомания, психопатия және аффект кезінде оянады. Бұндай жаман қадамға баруға көбінесе жеке бастың проблемалары итермелейді.
Суицидальді мінез-құлықтың өзін-өзі жазалау, өмірден бас тарту түріне қарызға батқан, біреумен ұрысып, араздасқан, ҰБТ-дан тиісті балды жинай алмаған, сүйгенінен айырылған, өмірден үміт үзген, түрлі қиыншылықтарға тап болған жандардың өз-өзіне қол жұмсауын жатқызуға болады.
Расында да, бұл фәни дүниеде қандай қиыншылықтарға тап болсақ та, қарсылық жасап, басқаның жанашырлығын ояту үшін өзіңе-өзің қол салу – құптарлық іс емес. Өйткені, «Егер мүмин болсаңдар, Аллаға тәуекел етіңдер» деген «Мәида» сүресіндегі аят мұсылман үмітінің өшпес шырағы емес пе?!
Қайғыдан қашу үшін суицид жасау қате, күнә іс екеніне дәлел көп. Адам қанша қайғырса да, жанын күйзелтумен өткен ісін түзете алмайды. Алла берген ғұмырда уақытты дұрыс пайдалана білген жөн. Егер жүрегіңді қайғы-мұң меңдесе, сабыр етпестен Алла берген ұлы нығметтің бірі – өміріңді қиюға ешқандай құқың жоқ. Осы тұста «Рағд» сүресінің 28-ші аятын естеріңізге сала кетейік: «Сондай иман келтіргендер, Алланы еске алу арқылы көңілдері жай тапқандар. Естеріңде болсын, Алланы еске алумен жүректер тыныштық табады».
10 қыркүйек – бүкіләлемдік суицидпен күрес күні. БӘДСҰ-ның Қазақстан Республикасындағы зерттеулері бойынша, біздің ел әлем елдерінің қатарында суицидтің орын алуы жағынан 3-ші орында екен. Олардың басым бөлігі – жас жеткіншектер мен әйелдер. Мәселен, 2005 жылы 3919 Қазақстан азаматы өз-өзіне қол жұмсаған.
Әбу Хурайрадан (р.а) жеткен хадисте Алла Елшісі (с.а.с) былай дейді: «Кім өз-өзін темірмен өлтірсе, ол тозақ отында мәңгі ішіне пышақ тығумен болады. Кім у ішіп өлсе, тозақ отында мәңгі у ішумен болады. Кім жарақатына (қиыншылықтарға) шыдамастан өзіне қол жұмсаса, ол тозақ иелерінен» (Бұхари, Мүслім).
Сәбит ибн Даххак (р.а.) пайғамбарымыздың (с.а.с.) былай дегенін жеткізеді: «Мүминді лағнеттеу оны өлтіргенмен тең, кім мүминді кәпір деп айыптаса, оны өлтіргендей болады. Кім өзіне қандай бір жолмен (тәсілмен) қол жұмсаса, қияметте Алла оны дәл солай (мәңгі) азаптайды» (Бұхари, Мүслім).
Жоғарыда келтірілген деректерге қарап, бұл індеттің алдын алу шараларын пысықтай түсу қажет екенін түсінеміз. Себебі, бұл мемлекеттің ең басты байлығы – адамға төнген психологиялық қатер.
Берікбол ЖАНАҚ
