9 تامىزدا وتكەن پرەزيدەنت سايلاۋىنان كەيىن بەلارۋستا جاپپاي تولقۋ باستالدى. وعان وپپوزيتسيا وكىلدەرىنىڭ سايلاۋدا «حالىقتىڭ داۋىسىن ۇرلاپ, التىنشى مەرزىمگە سايلانعان لۋكاشەنكونىڭ 80 پايىز داۋىس جيناۋى مۇمكىن ەمەس» دەگەن نارازىلىعى سەبەپ بولدى. رەسمي مالىمەت بويىنشا, وپپوزيتسيا اتىنان تۇسكەن كانديدات سۆەتلانا تيحانوۆسكايا نە ءبارى 10, 09 پايىز داۋىسقا يە بولعان. بىراق سايلاۋ ناۋقانى كەزىندە تيحانوۆسكايا كوپتەگەن سايلاۋ ۋچاسكىلەرىندە جەڭىسكە جەتىپ, شەتەلدەگى سايلاۋ ورىندارىندا دا تيحانوۆسكايا لۋكاشەنكودان باسىم تۇسكەن. باتىس ەلدەرى مەن ەقىۇ بەلارۋس ەلىندەگى بىردە-ءبىر سايلاۋدى زاڭدى ءوتتى دەپ مويىنداماعان. كەرەك دەسەڭىز, ەۋرووداق نارازىلىق شاراسىنا قاتىسقاندارعا كۇش قولدانىپ, نەگىزسىز قاماعان جانە سايلاۋ قورىتىندىسىن بۇرمالاعان بەلارۋس بيلىگى وكىلدەرىنە سانكتسيا سالاتىنىن ايتىپ سەس كورسەتتى.
جەكسەنبى كۇنى 16 تامىزدا بىرنەشە ءجۇز مىڭ ادام مينسكدە نارازىلىق شارالارىن وتكىزدى. تالاپ – الەكساندر لۋكاشەنكونىڭ وتستاۆكاسى. ولاردىڭ دەنى ءوندىرىس ورىندارىنىڭ جۇمىسشىلارى. بيلىك نارازى جۇرتتى كۇش قۇرىلىمدارىنىڭ كومەگىمەن تاراتۋعا تىرىسىپ, مىڭداعان ادامدى ۇستاعانىمەن, ءبارىبىر شەرۋشىلەرگە شەك قويا العان جوق. باستاپقىدا نارازىلىققا قاراپايىم حالىق شىقسا, ال قازىر ولاردىڭ قاتارىنا جۇمىسشىلار, مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر, كۇش قۇرىلىمدارىنىڭ وكىلدەرى دە قوسىلىپ جاتىر. لۋكاشەنكونىڭ نارازىلىق كەزىندە ەڭبەك ەتكەن 300-دەن اسا پوليتسيانى ماراپاتتاعانى دا ءتارتىپ ساقشىلارىنىڭ, ارنايى جاساق قىزمەتكەرلەرىنىڭ نارازىلار جاققا ءوتۋ تولقىنىن توقتاتا العان جوق. ەسەسىنە قۇقىق قورعاۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ نارازى توپتى قولدايتىنىن ءبىلدىرىپ, قىزمەتتىك كيىمدەرىن شەشىپ, فورمالارىن قوقىسقا تاستاۋ جاعادايى كۇن سايىن كوبەيىپ بارادى. لۋكاشەنكو وپپوزيتسيانى جازعىرىپ, «ماعان قارسىنىڭ ءبارى شەتەل اگەنتى, ولارعا شەتەلدىڭ جاۋ كۇشتەرى قولداۋ كورسەتىپ وتىر, ناتو-نىڭ ەسىگىمىزدىڭ الدىندا شىنجىرىن سىلدىرلاتىپ جۇرگەنى تەگىن ەمەس» دەپ جار سالعانىمەن حالىقتىڭ ونى تىڭدايتىن ءتۇرى جوق.
الەكساندر لۋكاشەنكو بەلارۋسسيانى 1994 جىلدان باستاپ باسقارىپ كەلەدى. ەڭ العاش پرەزيدەنت رەتىندە كونستيتۋتسياسىنا قولىن قويىپ, انت بەرگەن كەزدە بەلارۋستە تەك زاڭ ديكتاتۋراسى عانا ورنايتىنىن, زاڭ الدىندا مەكتەپ وقۋشىسىنان باستاپ پرەزيدەنتكە دەيىن ءبارى تەڭ بولۋ كەرەكتىگىن ايتقان. جاڭادان سايلانعان مەملەكەت باسشىسى وسى مالىمدەمەسىنەن كەيىن جىل وتپەي جاتىپ ەلدى ءوز ىڭعايىنا قاراي وزگەرتە باستادى. ديكتاتۋرا ورنادى دا, زاڭ ادىرا قالدى. اتاپ ايتقاندا, بيلىك قولىنا تيگەن العاشقى كۇننەن-اق زاڭعا قىرىن قاراي باستادى. ونىڭ باستاماسىمەن وتكەن, كوپ زاڭ مەن ادام قۇقىعىن بۇزعان ءۇش رەفەرەندۋم لۋكاشەنكونىڭ قۇزىرەتىن بارىنشا كەڭەيتتى. ارالىقتا قارسى پارتياداعىلاردىڭ لۋكاشەنكونى قاتىستىرماي سايلاۋدى قايتا وتكىزۋدى تالاپ ەتكەن اركەتى دە ءساتسىز اياقتالدى. سونىمەن قاتار لۋكاشەنكونىڭ وزىنە قارسىلاردىڭ ەبىن تاۋىپ كوزىن قۇرتىپ, ادام قۇقىعىن اياققا تاپتاۋى حالىق جۇرەگىندەگى بىتەۋ جاراعا اينالدى. مىنە سول جارا بيىل اقىرى جارىلدى. اتاپ ايتقاندا, وسى جولعى سايلاۋعا لۋكاشەنكونىڭ قايتا ءتۇسۋى جانە سايلاۋدىڭ ءادىل وتپەۋى ونىڭ ابرويىن ايرانداي توكتى. اشىنعان جۇرت كوشەگە شىعىپ, «94 جىلعى كونستيتۋتسيانى قايتارۋدى» تالاپ ەتتى. بىراق لۋكاشەنكو قارسىلاستارىنىڭ كونستيتۋتسيانى قايتارۋ تۋرالى تالابىننان ءۇزىلدى-كەسىلدى باس تارتىپ, «94 جىلعى كونستيتۋتسيانى قايتارساق, ەلدە انارحيا ورنايدى. بۇل كونستيتۋتسيانى قايتارساق, قىلمىسكەرلەرگە سىيلىق جاساعانىمىز. 90 جىلدارداعى جابايى ومىرگە ورالمايمىز» دەپ كەستى. ايتا كەتەيىك, 94 جىلعى كونستيتۋتسياعا ساي, پرەزيدەنت تەك ەكى رەت سايلاۋعا تۇسە الادى.
كەيبىر ساراپشىلار بۇل ەلدە نارازىلىق تۋىنداپ, حالىقتىڭ تولقۋىنا باستاپقىدا رەسەي سەبەپشى بولدى دەگەن بولجام ايتادى. سەبەبى كەڭەس وداعىنىڭ شەكپەنىنەن شىققان لۋكاشەنكو باسىندا رەسەيدىڭ ىعىنا جىعىلىپ, ىقتاي جالداپ كۇن كورگەنىمەن, كەيىنگى كەزدە پۋتينمەن ءسوزى ءبىر جەردەن شىقپاي, كەي ماسەلەلەردە كەرىسىپ قاپ ءجۇردى. اسىرەسە كەدەن وداعى توڭىرەگىندەگى كەرىس پۋتين مەن لۋكاشەنكونىڭ اراسىن ءبىراز سۋىتىپ تاستاعانى دا جاسىرىن ەمەس. مۇنىڭ جاندى مىسالى رەتىندە كەزەكتى ءبىر كەزدەسۋدەن كەيىن مينسكىگە قاتۋلى ورالعان لۋكاشەنكونىڭ رەسەي ءبىزدى قايتا قوسىپ العىسى كەلەدى دەگەن ەمەۋىرىن تانىتىپ, «مەن حالقىما ءوزىن قورعاۋى ءۇشىن اۆتومات تاراتىپ بەرەمىن» دەپ مالىمدەمە جاساعانىن اتاۋعا بولادى. ايتىپ-ايتپاي, رەسەيدىڭ كەدەن وداعىن سىلتاۋ ەتىپ, بەلارۋسقا ەنەرگيا سالاسى جاعىنان قىسىم جاساۋى, كەرەك دەسەڭىز, كەدەن وداعىنا مۇشە قازاقستاننان دا مۇناي-گاز تاسىمالداۋىنا شەكتەۋ قويىپ كەلگەنى جاسىرىن ەمەس. مىنە بۇل لۋكاشەنكونىڭ پۋتينعا «وكپەلەۋىندەگى» باستى سەبەپتىڭ ءبىرى.
دەي تۇرعانمەن, «ويناسا بالاسى, شىنداسا اكەسى جەڭەدى» دەگەندەي, «تايىنشا تۋلاپ ىڭىرشاق شاقپايتىنى» دا مينسكىدەگى نارازىلىق كەزىندە ءمالىم بولدى. بەلارۋس بيلىگى پرەزيدەنت سايلاۋى قارساڭىندا ەل اۋماعىندا رەسەيلىك «ۆاگنەر توبى» جەكەمەنشىك اسكەري كومپانياسىنىڭ 32 مۇشەسى ۇستالعانىن مالىمدەدى. ونىسىز دا پۋتينمەن شىعىسا الماي جۇرگەن لۋكاشەنكو وسىدان كەيىن رەسەيدى اشىق جازعىرىپ, حالىقتى سىرتقى كۇشتەرگە قارسى تۇرۋعا شاقىرعانىمەن, ودان دا تۇك ناتيجە شىقپادى دا, سوڭىندا پۋتينعا تەلەفون شالىپ, ونىمەن ىمىراعا كەلۋگە ءماجبۇر بولدى. ۇستالعان رەسەيلىكتەردى دە قويا بەردى. پۋتينمەن تىلدەسكەننەن كەيىن لۋكاشەنكو كۇتپەگەن مالىمدەمە جاساپ, «رەسەي قاجەت جاعدايدا بەلارۋسكە اسكەر كىرگىزەتىنىن» مالىمدەدى. بۇل مالىمدەمە بيلىككە سۇلىكشە جابىسقان لۋكاشەنكونىڭ تاق ءۇشىن ءوز حالقىن ساتىپ كەتەتىنىن, بيلىك ءۇشىن بەلارۋستىڭ تاۋەلسىزدىگىن تارك ەتىپ, ونى كرەملدىڭ قولىنا تابىستاۋدان تايىنبايتىنىن انىق اڭعارتتى. وسىعان قاراپ «جاعداي وسىلاي اسقىنا بەرسە, لۋكاشەنكو دا ۆ.يانۋكوۆيچتىڭ اياعىن قۇشۋى مۇمكىن» دەگەن بولجام جاساپ جاتقان ساراپشىلار دا بار. بىراق رەسەي بەلارۋسقا اسكەر كىرگىزبەيتىنى انىق. ويتكەنى نارازىلىقتىڭ اۋقىمى لوكالدىق دەڭگەيدەن اسىپ كەتتى. سوندىقتان ۋكراينادان كەيىن تاعى ءبىر باۋىرلاس ۇلتتىڭ ىرگەسىندە وتىرىپ, وزدەرىنە قارسى تۇرۋىن رەسەي دە قالامايدى. ونسىز دا ۋكرايناداعى جاعدايعا بايلانىستى باتىستىڭ سانكتسيا ساداعىنا ىلىنگەن كرەمل ەندى بۇل ىستە وتە اباي بولاتىنى ءسوزسىز. ونىڭ ۇستىنە, ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارتى بويىنشا ۇيىمعا مۇشە ەلدەر ۇيىمداعى قانداي دا ءبىر مەملەكەتكە سىرتتان قاتەر تونگەن جاعدايدا عانا اسكەري تۇرعىدا قولداۋ كورسەتە الادى. ال ميتينگتەر, نارازىلىق شارالارى سىرتقى اگرەسسيا ەمەس. سوندىقتان ازاماتتار الاڭعا شىعىپ جاتسا, سول ءۇشىن سىرتتان اسكەر كىرگىزۋ شاراسىن قولداناتىنداي اتالعان ۇيىم اياسىندا كەلىسىم جوق.
ەلدەگى جاعدايدى بەيبىت جولمەن شەشۋ ءۇشىن اتالعان ەلدە 19 تامىزدا «بيلىكتى اۋىستىرۋ» بويىنشا كەڭەس قۇرىلدى. بىراق لۋكاشەنكو كەڭەس مۇشەلەرىن «بيلىكتى باسىپ الۋعا تالپىنىپ جاتىر» دەپ ايىپتاپ, مۇنىڭ سوڭى جاقسىلىققا اپارمايتىنىن ايتىپ, ەلدىڭ باتىسىندا اسكەردىڭ تولىق دايىندىق ساپىنا كەلتىرىلىپ قويىلعانىن مالىمدەدى. وسىعان قاراعاندا بەلارۋستاعى جاعداي جۋىق ارادا تۇراقتانا قويمايتىن سەكىلدى.
