ەلىمىزدىڭ ەندوكرينولوگيا سالاسىنا ەڭبەگى سىڭگەن بىلىكتى مامانداردىڭ ءبىرى – ماكوش ىبىراەۆا. قاراعاندى مەملەكەتتىك مەديتسينا ينستيتۋتىن تامامداعان ماكوش تىرجانقىزى ەڭبەك جولىن ماكينسكىدە دارىگەر-تەراپەۆت بولىپ باستاعان. تسەلينوگراد مەملەكەتتىك مەديتسينالىق ينستيتۋتىنىڭ ورديناتۋراسىن بىتىرگەننەن كەيىن نوۆوسيبيرسك مەملەكەتتىك مەديتسينا ينستيتۋتىندا كانديداتتىق ديسسەرتاتسياسىن قورعادى. اقمولا مەملەكەتتىك مەديتسينا اكادەمياسىندا ون ءبىر جىلعا جۋىق دەكان بولدى, بۇگىندە بولاشاق دارىگەرلەردى تاربيەلەۋگە ۇلەس قوسىپ كەلەدى. ەلۋگە جۋىق عىلىمي ماقالانىڭ اۆتورى. ەڭبەكتەرىنىڭ ىشىندە ەندوكرينولوگيا سالاسىن قاۋزاعان قازاق تىلىندەگى «قانت ديابەتى» مونوگرافياسى بويىنشا وقۋ ورىندارىندا ستۋدەنتتەرگە ءدارىس وتىلەدى… تاياۋدا ماكوش تىرجانقىزىنا جولىعىپ, اڭگىمەلەسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. بىلىكتى دارىگەردى اڭگىمەگە تارتىپ, ەندوكرينولوگيالىق سىرقاتتار, جالپى ونىڭ سيپاتى مەن ەمى توڭىرەگىندە سۇحباتتاسقان ەدىك.
– الدىمەن ەندوكرينولوگيا سالاسىنا تۇسىنىكتەمە بەرە كەتسەڭىز…
– ەندوكرينولوگيا بۇرىن ىشكى اۋرۋلار سالاسىنا جاتاتىن. ول كەزدە ىشكى اۋرۋلاردى تەراپەۆتەر قارايتىن. جالپى, ەندوكرينولوگيا دەگەنىمىز – ىشكى سەكرەتسيا بەزدەرىنىڭ قىزمەتىن, سول بەزدەردىڭ بۇزىلۋىنان بولاتىن اۋرۋلاردى زەرتتەيتىن مەديتسينانىڭ اۋقىمدى ءبىر سالاسى. ەندوكريندىك بەزدەر جۇيەسى بىرنەشە بەزدى قامتيدى. ولار بىرىمەن-ءبىرى تىعىز بايلانىستى. بەز گارموندارىنىڭ بولەتىن سولدەرى باسقا جۇيەلەرگە اسەر ەتەدى. سوندىقتان دا بۇل مەديتسينانىڭ وتە كۇردەلى سالاسى بولىپ سانالادى.
– ەندوكرينولوگيالىق اۋرۋلارعا قانداي سىرقات تۇرلەرى جاتادى؟
– كەڭ تاراعان ءتۇرى – قانت ديابەتى. الەم بويىنشا ميلليونداعان ادام اۋىرادى. بۇل اۋرۋدىڭ كەڭ تارالۋى ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە بايقالادى. جالپى, قانت ديابەتىنىڭ 2 ءتۇرى بولادى دەسەك, ءبىرىنشى ءتۇرى كوبىنە جاستاردا گەنەتيكالىق وزگەرىستەرگە بايلانىستى پايدا بولادى. بىراق, بۇل ءجيى كەزدەسەتىن تۇرىنە جاتپايدى. ەڭ بەلەڭ العان, بۇگىندە كۇرت ءوسىپ كەلە جاتقانى – ەكىنشى ءتۇرى.
جاڭا ايتىپ وتكەنىمدەي, ءبىرىنشى ءتۇرى – جاڭا تۋعان نارەستەدەن 30-35 جاس ارالىعىنداعى جاستاردا كەزدەسەدى. ال ەكىنشى ءتۇرى 35 جاستان اسقانداردا باسىم. دەگەنمەن, وسى سوڭعى ءتۇرى قازىر جاس بالالاردا دا كەزدەسىپ ءجۇر. سىرقاتتىڭ ءبىرىنشى تۇرىندە ءينسۋليننىڭ ناعىز جەتىسپەۋشىلىگى بايقالسا, ەكىنشى تۇرىندە سونشالىقتى جەتىسپەۋشىلىك بولمايدى. الايدا, ونىڭ قاۋىپتىلىگى – اۋرۋدىڭ العاشقى بەلگىلەرى باستالىپ, وعان دياگنوز قويىلعانعا دەيىن 5-10 جىلداي ۋاقىت ءوتۋى مۇمكىن. سول كەزدە قايتا ورالمايتىن اسقىنۋلار پايدا بولادى. ول – سونىسىمەن قاۋىپتى.
– نەدەن پايدا بولادى؟
– پايدا بولۋ سەبەپتەرى ءارتۇرلى. ەڭ الدىمەن, دۇرىس تاماقتانباۋ. قازىر ادامدار شامادان تىس تاماقتانادى. ونىڭ ىشىندە, اسىرەسە, تاتتىلەر, كوشەدە, فاستفۋدتا ساتىلاتىن دايىن تاعامداردىڭ اقىرى سەمىزدىككە ۇشىراتادى. سول سياقتى قازىر سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانىپ, سپورتپەن شۇعىلدانىپ جۇرگەندەر سيرەك. قورشاعان ورتانىڭ وزگەرىستەرى دە اۋرۋ تۋدىرۋشى فاكتور. سونداي-اق, بۇل اۋرۋ تۇقىم قۋالاۋعا بەيىمدىلىك تانىتادى. ارينە, ەگەر اناسى ديابەتپەن اۋىرسا, نارەستە دۇنيەگە كەلىسىمەن وعان اناسىنان بۇل سىرقات بەرىلمەيدى. ەگەر بالاسى ءوزىن-ءوزى كۇتىنبەي, دۇرىس تاماقتانباعان جاعدايدا ديابەتكە شالدىعۋ دەڭگەيى جوعارى بولادى. نەگىزى, ءاربىر ون جىلدا 30 بەن 40 جاس ارالىعىنداعى ادامداردىڭ سانى مەن 40-تان 50-گە دەيىنگى ديابەتپەن اۋىراتىن ادامنىڭ سانى ەكى ەسە ۇلعايىپ وتىرادى. دەمەك, دەرتتىڭ جاس ۇلعايعان سايىن پايدا بولۋ قاۋپى جوعارى.
– قانت ديابەتىنىڭ العاشقى بەلگىلەرىن قالاي بىلۋگە بولادى؟
– اۋرۋدىڭ ەكىنشى ءتۇرى بىرتىندەپ باستالادى. سوندىقتان ونى ناۋقاستىڭ ءوزى بىردەن بايقاي قويمايدى. ءجيى-ءجيى شولدەپ, السىرەپ, كوپ شارشايدى. بىراق ونى ناۋقاس ديابەتپەن بايلانىستىرماي, «جۇمىستان قاجىپ ءجۇرمىن» دەپ ويلاۋى مۇمكىن. ەرەسەك ادامدار اۋزى قۇرعاپ, ءجيى شولدەيدى. كىشى دارەتى جيىلەپ, تۇندە دارەتحاناعا بىرنەشە رەت بارادى. ازداپ جۇدەي باستايدى. اياق-قولى سىرقىراپ, دەنەسىنە قاپتاپ شيقان شىعادى. كوزىنە تەرىسكەن شىعىپ, ءتىسى تۇسەدى. ال, ءبىرىنشى ءتۇرى كۇرت باستالادى. سىرقات شولدەسە تاۋلىگىنە 10-15 ليتر سۋ ىشەدى. قاتتى جۇدەپ كەتەدى. ەگەر 10-15 كۇننىڭ ىشىندە دارىگەرگە كورىنىپ, دياگنوز قويىلماسا, كوماعا ءتۇسۋى ابدەن مۇمكىن.
– مۇنداي دەرتكە شالدىققان ناۋقاستارعا قانداي ديەتا ۇسىنىلادى؟
– سىرقات ادام عانا ەمەس, ساۋ ادامنىڭ ءوزى تاماقتىڭ قۇرامىندا ءۇش كومپونەنت بار ەكەنىن ەسكەرگەنى ءجون. ولار: اقۋىز, كومىرسۋ, ماي مەن دارۋمەندەر. سوندىقتان ناۋقاستار عانا ەمەس, ساۋ ادامنىڭ وزىندە دە مۇنىڭ اعزاداعى تەپە-تەڭ قارىم-قاتىناسى 50-55%-ى كومىرسۋلار, 16-20%-ى مايلار, 15-20%-ى اقۋىزدار بولۋى كەرەك. تەك قانت ديابەتىمەن اۋىرعاندا جىلدام سىڭەتىن كومىرسۋلار بولماۋى ءتيىس. ويتكەنى, ولار جىلدام ءسىڭىپ, قانداعى گليۋكوزانىڭ دەڭگەيىن كوتەرەدى. ولار تاتتىلەردە: قانت, بال, كامپيت, توساپ پەن ءتاتتى توقاشتاردا, سول سياقتى شىرىندار مەن ءجۇزىم, باناندا كەزدەسەدى. نەگىزى, قاننىڭ قۇرامىنداعى قانت مولشەرى – اش قارىندا 3,5-تەن 5,5-كە دەيىن, ال تاماق ىشكەننەن كەيىن 5,6-دان 7,8-ءدىڭ ارالىعىندا بولۋى كەرەك. بۇدان جوعارى بولسا, وندا كومىرسۋ الماسۋىنىڭ وزگەرگەندىگىن بىلدىرەدى.
جالپى ايتارىم, اعزاعا كوكونىستىڭ بارلىعى قاجەت. ءسابىز, قىرىققابات سەكىلدى كوكونىس تۇرلەرى شيكى قالپىندا دا, سونىمەن قاتار, بۇقتىرىلىپ پىسكەن كۇيىندە دە اسا پايدالى. مايلى ەمەس ەت تاعامدارى مەن جۇمىرتقا, ىرىمشىك, ءسۇت تاعامدارىن كۇندەلىكتى ءىشىپ وتىرۋ كەرەك. ال, ديابەتپەن اۋىراتىندار قانداعى گليۋكوزا دەڭگەيىن قالىپتى جاعدايدا ۇستاپ, ۋاقتىلى ەمىن قابىلداسا, ولاردىڭ دا ساۋ ادام سياقتى تىرشىلىگىن جالعاستىرۋىنا مۇمكىندىگى مول.
– ەلىمىزدە ديابەتتىڭ ءبىرىنشى تۇرىمەن اۋىرعاندارعا ترانسپلانتاتسيا جاساۋ قانشالىقتى ءساتتى جۇزەگە اسىپ جاتىر دەپ ايتۋعا بولادى؟
– مەديتسينادا ەشبىر ترانسپلانتاتسيانى 100 پايىز ءساتتى ءوتتى دەپ ايتۋعا بولمايدى. ويتكەنى, ءار ادامنىڭ اعزاسىنىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىگى بولادى. ارينە, «ءساتتى بولدى» دەيتىندەر دە كەزدەسەدى. مەن بۇل جەردە ونى جوققا شىعارايىن دەپ وتىرعانىم جوق. كەز كەلگەن ترانسپلانتاتسيا كەزىندە اعزانىڭ سونى قابىلداپ-قابىلدامايتىن يممۋن جۇيەسىنىڭ رەاكتسياسى بولادى. ءبارى سوعان بايلانىستى. نەگىزى ءاربىر ەمدىك جولدى ىزدەستىرۋ عىلىمدا, اۋرۋدى ەمدەۋدە ىلگەرى باساتىن قادام سياقتى. ىزدەنىس بولماسا, العا قاراي ادىمداماساق, عىلىم ءبىر دەڭگەيدە قالىپ قويادى. بالكىم, الداعى ۋاقىتتا يممۋندىق جۇيەنىڭ اسەرىن باساتىن كەرەمەت جاڭالىقتار اشىلاتىن بولار.
– ەندوكرينولوگيالىق سىرقاتتاردىڭ تاعى ءبىر ءتۇرى – جەمساۋ (زوب). بۇل دەرت نەدەن پايدا بولادى؟ قالاي ساقتانۋ كەرەك؟
– مۇنىڭ ديففۋزدى-توكسيكالىق, ەندەميالىق زوب دەگەن تۇرلەرى بار. بىرىنشىسىنە كۇيزەلىستەر اسەر ەتۋى مۇمكىن. ال, ەندەميالىق زوب قورشاعان ورتادا, توپىراقتا, سۋدا يودتىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنەن باستالادى. بۇلار دا تۋا بىتەتىن اۋرۋ ەمەس. ءارتۇرلى جاعدايلارعا بايلانىستى كەيىن پايدا بولادى. نەگىزى, زوب – قالقانشا بەز قىزمەتىنىڭ وزگەرۋىنە قاراي ءارتۇرلى بولادى. گيپەرفۋنكتسيا, گيپوفۋنكتسيا دەيمىز, بۇلاردى كولدەنەڭ ادام دياگنوز قويىپ, ەمدەۋگە ءتيىستى ەمەس. دارىگەر مامانعا بارىپ, زوبتىڭ قانداي ءتۇرى, نەشىنشى دارەجەسى, قىزمەتى, گارمون ءبولۋى قانداي ەكەنىن ءبىلۋى قاجەت. سوعان بايلانىستى ءاربىر ناۋقاستىڭ ەمى بولادى. ويتكەنى, ەكى ادامعا دا ەكىنشى دارەجەلى جەمساۋ دياگنوزى قويىلعانىمەن, بىرىندە گيپوفۋنكتسيا, ال ەكىنشىسىندە گيپەرفۋنكتسيا بولۋى مۇمكىن. ياعني, بىرىندە گارموندار كوپ ءبولىنىپ, ەكىنشىسىندە از بولىنسە, زوبتىڭ دارەجەسى ءبىر بولعانىمەن, ەكەۋىنە قاراما-قارسى ەم بەرىلەدى. سول سەبەپتى ءار ناۋقاستىڭ ەمدەۋ ەرەكشەلىگىن تەك قانا مامان دارىگەرلەر بەلگىلەيدى. ودان ساقتانۋ ءۇشىن, دۇرىس تاماقتانۋ قاجەت. قۇرامىندا يودى بار تەڭىز تاعامدارىن كوبىرەك جەۋ كەرەك. ال بالالاردا العاشقى بەلگىلەرى بىلىنە باستاسا, يود پرەپاراتتارىن بەرۋ قاجەت. دەگەنمەن, مۇنى تەك قانا يود جەتىسپەۋشىلىگىنەن بولادى دەپ, يودتى شامادان تىس ارتتىرىپ السا, تاعى زيان.
– جەمساۋدى حالىقتىق مەديتسينامەن ەمدەۋگە بولا ما؟
– كوپ جىلدىق تاجىريبەمدە دارىگەرلەردىڭ بەرگەن ەمىن قابىلداماي, حالىق ەمشىسىنەن ەم الىپ, اقىرىندا سودان قايتىس بولعان ناۋقاستاردى بىلەمىن. كەزىندە پاۆلوداردا ءبىر ەمشى كىسى بولدى. سول كىسىگە ريزا بولعانىم, ول الدىنا بارعان ناۋقاستارعا مىندەتتى تۇردە: «الدىمەن دارىگەرىڭنىڭ ەمىن ال, سودان كەيىنگى مەنىڭ ەمىم قوسىمشا» دەيتىن. الايدا, ادامنىڭ بارلىعى بىردەي ەمەس قوي. كەيبىر حالىق ەمشىلەرى مەديتسينالىق ەمدى مويىنداماي, وزىنە جۇگىنگەن ناۋقاستارعا حالىقتىق ەمدى عانا ۇسىنادى. مىنە, سونداي جاعدايدا بۇل سىرقات اسقىنادى. ارينە, حالىقتىق ەمدى جوققا شىعارا المايمىن, ايتكەنمەن, «حالىقتىڭ ەمشىلەرگە بارا عوي» دەپ ايتۋعا دا اۋەس ەمەسپىن…
– بولاشاق دارىگەرلەردى دايارلاۋعا ۇلەس قوسىپ وتىرعان تاجىريبەلى ۇستاز رەتىندە بۇگىنگى ستۋدەنتتەر جايىندا پىكىرىڭىزدى بىلگىمىز كەلەدى؟
– نەگىزى, بەلگىلى ءبىر ماماندىققا ءبىلىم الۋعا كەلدىڭ بە, وندا سەن وعان ادال بولۋىڭ كەرەك. ءوزىم دە مەديتسيناعا كەزدەيسوق كەلگەن اداممىن. بىراق, مەديتسيناعا كەلگەنىمنەن ۇتىلعانىم جوق, مەنىڭ وسى سالاعا كەلگەنىمنەن مەديتسينا دا ۇتىلعان جوق دەپ ويلايمىن. بار كۇشىمدى سالىپ, بەرىلىپ جۇمىس ىستەگەندەردىڭ ءبىرىمىن. كەزىندە مەديتسينالىق وقۋ ورنىنا ءتۇسۋ كادىمگىدەي بەدەل بولاتىن. تۇلەكتەر كونكۋرسپەن قاتاڭ ىرىكتەلەتىن. ال سوڭعى 20 جىلدا بەدەلدى ماماندىقتار – زاڭگەرلەر, ەكونوميستەردىڭ ەنشىسىنە ءوتتى. سوندىقتان بۇل ماماندىققا جۇرەك قالاۋىمەن ەمەس, امالسىز كەلىپ تۇسكەندەر دە بار. مەن قاتاڭ دا تالاپشىل ۇستاز بولدىم. اسىرەسە, جاس كەزىمدە قاتتى تالاپ قوياتىنمىن. ويتكەنى, بولاشاق دارىگەرلەردى وقىتتىم. مەن ستۋدەنتتەرىمە: «ەگەر اۋىل شارۋاشىلىعى نەمەسە پەداگوگيكالىق ينستيتۋتتا ساباق بەرسەم, مۇنداي تالاپ قويماعان بولار ەدىم» دەيتىنمىن. قازىرگى جاس دارىگەرلەرگە كوپشىلىكتىڭ كوڭىلى تولا بەرمەيتىنى ولاردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنا دا بايلانىستى. مىسالى, بۇگىندە ەمحاناداعى دارىگەرلەر جالاقىسىنىڭ ازدىعىن ايتىپ شاعىمدانادى. جۇمىسىنا دەگەن نەمقۇرايلىق سودان باستالادى. ەگەر جاعدايى جاقسى, جالاقىسى جوعارى بولسا, دارىگەرلەر دە الاڭداماي جۇمىس ىستەيدى. ارينە, ولاردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنىڭ تومەندىگىنە ناۋقاس كىنالى ەمەس قوي. دەگەنمەن, دارىگەرلەردىڭ ناۋقاستى قابىلداۋ كەزىندە ەكىنشى ءبىر قوسىمشا جۇمىسىن ويلاپ وتىرۋى پاتسيەنتكە كادىمگىدەي اسەر ەتەدى.
– شاكىرتتەرىڭىز تۋرالى ايتا وتىرساڭىز. ولار وتاندىق مەديتسينا سالاسىنىڭ دامۋىنا قانداي ۇلەس قوسۋدا؟
– مەن ءوزىم مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى, دوتسەنت دارەجەسىمەن شەكتەلدىم. ءارى قاراي عىلىم قۋىپ, تەرەڭىرەك قاۋزامادىم. عىلىمي ەڭبەگىمدى نوۆوسيبيرسكىدەن قورعاپ كەلگەننەن كەيىن, 11 جىل مەديتسينا ينستيتۋتىنىڭ قازاق بولىمىندە دەكان بولدىم. كوپ ۋاقىتىم مامان دايارلاۋعا كەتتى. كانديداتتىق قورعاعان ستۋدەنتتەرىمنىڭ عىلىمي جۇمىستارىنا بايلانىستى, اقىل-كەڭەس بەرۋگە ءبىراز كومەگىم ءتيدى. ءوزىم تاربيەلەگەن شاكىرتتەرىمنىڭ اراسىنان, استانا مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ەندوكرينولوگيا كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى گۇلميرا تۇكسەيىتوۆانى, سول سياقتى ۆارۆارا زەلەنسكايا, جانار الىبەكوۆالارمەن بىرگە جاس مامان گۇلنار شاحمانوۆانى ايرىقشا اتاۋعا بولادى.
– ەلىمىزدە ەندوكرينولوگ ماماندار جەتكىلىكتى مە؟
– جالپى ەلىمىزدە ەندوكرينولوگيا سالاسىنىڭ دامۋى بويىنشا الماتى قالاسى ءبىرىنشى ورىندا. وندا كوپتەگەن مىقتى ەندوكرينولوگتار شوعىرلانعان. ارىپتەستەرىمىز بۇركىت ايدارحانوۆ, ميحايل زەلتسەر, ريمما بازاربەكوۆالاردىڭ ەلىمىزدەگى ەندوكرينولوگيا سالاسىنىڭ دامۋىنا سىڭىرگەن ەڭبەگى – وراسان, زور. استانا قالاسىندا دا ەندوكرينولوگ ماماندار از دەپ ايتۋ قيىن. ءوزىم 2003 جىلدان 2009 جىلعا دەيىن ەلوردانىڭ باس ەندوكرينولوگى بولعانىمدا, جىل سايىن كادرلار جونىندە ەسەپ بەرەتىنبىز. 2008 جىلدىڭ سوڭىندا قالا بويىنشا 27 ەندوكرينولوگ بولعان ەدى. ال قازىر ەلوردادا 60-تان اسا ەندوكرينولوگ مامان ەڭبەك ەتەدى. قازىر شاھارداعى جەكەمەنشىك كلينيكالاردىڭ بارلىعىندا ەندوكرينولوگتار بار. دەگەنمەن, ماماندار اۋىل-ايماقتا جەتىمسىز. اۋىلدىق جەرلەردە دارىگەرلىك امبۋلاتوريالار جۇمىس ىستەيدى. ال ول جەردە ەندوكرينولوگقا شتات قاراستىرىلماعان. ويتكەنى, ونداعى دارىگەر جان-جاقتى بولۋى كەرەك. پەدياتريانى, حيرۋرگيا مەن گينەكولوگيانى دا ءبىلۋى ءتيىس. ءتىپتى, اۋدان ورتالىقتارىنىڭ وزىندە ءبىر عانا ستاۆكاعا ىستەپ, تەك قانا ەندوكرينولوگ بولىپ وتىرعان دارىگەرلەر از. ويتكەنى, حالىقتىڭ سانىنا بايلانىستى ولاردىڭ ستاۆكالارى جەتپەيدى. سوندىقتان ايماقتاردا قازىر باس دارىگەردىڭ ورىنباسارى نەمەسە تەراپەۆتەر جارتى ستاۆكاعا ەندوكرينولوگ بولىپ ءجۇر.
– ءسىز ەندوكرينولوگ دارىگەرلەردىڭ بىلىكتىلىگىن كوتەرۋگە ارنالعان ءتۇرلى عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيالاردى ۇيىمداستىرۋعا ۇيىتقى بولىپ ءجۇرسىز. جالپى, مۇنداي جيىنداردىڭ تيىمدىلىگى نەدە؟
– اي سايىن, بولماسا ءۇش اي سايىن كونفەرەنتسيا وتكىزۋ – ءبىزدىڭ مىندەتىمىز. اسىرەسە, جاڭا پرەپاراتتار شىققاندا جاستارعا سونى جان-جاقتى تانىستىرىپ, پايداسى نەمەسە زيانى تۋرالى باياندامالار جاسايمىز. ونى وتكىزۋگە قازىر كوپتەگەن فيرمالار كومەكتەسىپ ءجۇر. ويتكەنى, ولار ءوز پرەپاراتتارىن جارنامالاعىسى كەلەدى. ال بىزدىكى – سونىڭ ىشىنەن تەك ەمگە پايدالىسىن الىپ, جاستارعا كورسەتۋ. بۇگىندە ونداي عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيالارعا شەتەلدەن ارنايى ماماندار شاقىرتىپ, سولاردىڭ تاجىريبەسىمەن بولىسەمىز. الماتىدا جىلىنا ءبىر مارتە رەسپۋبليكالىق كونفەرەنتسيا بولادى. ونى قازاقستان ەندوكرينولوگتارىنىڭ قاۋىمداستىعى ۇيىمداستىرادى. مىنە, وسى جيىنداردىڭ ارىپتەستەرىمىزگە, اسىرەسە, جاس ماماندارعا پايداسى زور.
– مەديتسينا تاقىرىبىندا, ونىڭ ىشىندە ەندوكرينولوگيالىق اۋرۋلارعا قاتىستى قازاق تىلىندە وقۋلىقتار مەن بىرنەشە مونوگرافيالىق ەڭبەك جازدىڭىز. دەگەنمەن, مەديتسينالىق وقۋ ورىندارىندا قازاق تىلىندە جازىلعان وقۋلىقتار جەتىسپەيدى دەپ ەستيمىز…
– ءيا, قازاقشا وقۋلىقتار جەتىسپەيدى. ونىڭ سەبەبىنە كەلسەك, ورىس تىلىندە جازىلعان وقۋلىقتاردىڭ بارلىعى ءبىر مەزگىلدە, ياعني, تەك حح عاسىردا شىعارىلعان جوق. XVIII-XIX عاسىردان بەرى جازىلىپ كەلە جاتقان ادەبيەتتەر مەن شەتەل تىلىنەن اۋدارىلعان ەڭبەكتەردىڭ بارلىعى ونداعان جىل بويى جينالعان دۇنيەلەر. ال ءبىز تاۋەلسىزدىك العان 20 جىلدىڭ ىشىندە سول ەڭبەكتەردىڭ بارلىعىن تۇگەل اۋدارىپ, قالىپتى دەڭگەيدە بارلىعىنا جەتكىلىكتى ەتىپ جەتكىزدىك دەپ ايتا المايمىز. ول – ۇلكەن پروبلەما. سونان كەيىنگى ماسەلە, اۋدارماشىلاردىڭ قانداي دەڭگەيدە ەكەندىگى. بۇدان بۇرىن جازىلعان ەڭبەكتەرىمدى وقىپ وتىرىپ كەيدە ويلانامىن. ەگەر مەن ونى قايتا جازار بولسام, ىشىنەن ءبىراز نارسەنى وزگەرتىپ, باسقاشا جازار ەدىم.
– اڭگىمەڭىزگە كوپ راحمەت. دەنىڭىزگە ساۋلىق, ەڭبەگىڭىزگە جەمىس تىلەيمىن.
اڭگىمەلەسكەن ءلاززات كەمەلباەۆا
