تسيفرلانعان عاسىردا جاڭا اقپارات كوزدەرى كوبەيىپ كەلەدى. جاڭا الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن بلوگتار اۋديتوريانىڭ نازارىن وزىنە تەز اۋدارادى. مۇنداي كەزدە گازەت-جۋرنال, تەلەديدار, راديو سياقتى ءداستۇرلى باق تاسادا قالاتىنى انىق. سەبەبى الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن بلوگتاردان ءار ادام وزىنە قاجەتتى كەز كەلگەن اقپاراتتى (ساياسات, ەكونوميكا, مادەنيەت, سپورت, ءدىن, تۇرمىس, جەكە ادامنىڭ ءومىرى جانە ت.ب.) تەز, وڭاي تابا الادى. سوندا كلاسسيكالىق باق-تار كۇتپەگەن باسەكەلەستىككە قالايشا توتەپ بەرۋى كەرەك دەگەن ساۋال تۋىندايدى. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا دەگەن سەنىم داعدارىسى بۇكىل الەمدەگى جۋرناليستيكاعا تونگەن سىناق دەسەك قاتەلەسپەيمىز. اۋديتوريا ءداستۇرلى مەديادان گورى تاۋەلسىز بلوگەرلەر مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە تارالاتىن اقپاراتتى كوبىرەك تۇتىناتىنىن كورىپ ءجۇرمىز. سوندا تەلەديدار سياقتى باق وتكەن عاسىردىڭ بەلگىسى بولىپ قالماق پا؟
جاستار تەلەديدار كورە مە؟
قازىرگى كەزدە «تەلەديداردىڭ كۇنى ءبىتتى, ول ەندى وتكەن عاسىردىڭ بەلگىسى بولىپ قالادى» دەگەن وي-پىكىرلەر باتىل ايتىلىپ ءجۇر. ماسەلەن, رەسەي حالقىنىڭ جارتىسىنا جۋىعى تەلەديدار كورۋدەن باس تارتۋعا دايىن. رەسەيلىكتەردىڭ كوپشىلىگى كۇندەلىكتى وزىنە قاجەتتى اقپاراتتى كلاسسيكالىق باق-تان عانا (تەلەديدار, راديو, گازەت) ەمەس, ينتەرنەتتەن, الەۋمەتتىك جەلىلەردەن العاندى ىڭعايلى كورەدى ەكەن. رەسەي فەدەراتسياسىنداعى «قوعامدىق پىكىر» اتتى قوردىڭ سوتسيولوگ-ماماندارى الەۋمەتتىك زەرتتەۋدىڭ قورىتىندىلارىن جاريالاپ, ەل تۇرعىندارىنىڭ 60 پايىزعا جۋىعى عانا تەلەديدار كورەتىنىن, باق-تىڭ بۇل ءتۇرى قارتايعان ادامداردىڭ ەرمەگىنە اينالىپ بارا جاتقانىنا كوز جەتكىزگەن. بۇل تۋرالى ng.ru («نەزاۆيسيمايا گازەتا») سايتىندا كولەمدى ماقالا جارىق كوردى.
رەسەيلىك تەلەكورەرمەننىڭ كوپشىلىگى ءۇشىن تەلەديدار – اقپارات الۋ كوزى. ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 67 پايىزى جاڭالىقتاردى تەلەديداردان كورەتىنىن ايتقان, بىراق رەسەيلىكتەردىڭ دەنى قاجەتتىلىك بولعان جاعدايدا وزگە اقپارات كوزدەرىنە (الەۋمەتتىك جەلىلەر, بلوگتار, سايتتار) اۋىسۋعا دايىن. قازىر ەل تۇرعىندارىنىڭ 38 پايىزى جاڭا مەدياعا سەنەتىنىن ايتسا, سونىڭ ىشىندە 18-30 جاس ارالىعىنداعى ازاماتتاردىڭ 78 پايىزى تولىق سەنەدى. ال 31-45 جاستاعىلاردىڭ 49 پايىزى وسىنداي پىكىردە. تەك 60 جاستان اسقان ازاماتتاردىڭ 81 پايىزى تەلەديدارعا, گازەتتەرگە عانا سەنەتىنىن جەتكىزگەن.
رەسەيدەگى قارجى جانە ينۆەستيتسيالاردى باسقارۋ اكادەمياسىنىڭ ساراپشىسى الەكسەي كريچەۆسكي قازىر تەلەديدار جاس ۇرپاققا عانا ەمەس, 35 جاسقا دەيىنگىلەرگە دە قىزىقتى ەمەستىگىن ايتادى.
– بۇل اۋديتوريا ءۇشىن تەلەديداردا ءبىر عانا قىزىقتى نارسە – سپورت پەن ويىن-ساۋىق كونتەنتى. ستاندارتتى تۆ-نىڭ ورنىنا ستريمينگتىك سەرۆيستەر مەن ينتەرنەت كەلگەندىكتەن, تەلەديدار بۇل قاجەتتىلىكتى دە قاناعاتتاندىرا الماۋدا. مىسالى, اقىلى جازىلىمعا كوشكەن Disney, Apple, Netflix سياقتى توپتىق كومپانيالاردىڭ اكتسياسى تەز وسۋدە. Netflix-ءتىڭ اكتسياسى 453 دوللار, پاندەمياعا دەيىن بۇدان 1,5 ەسە از بولعان. دەمەك, ادامدار وتە ساپالى كونتەنتكە كوشتى. ويتكەنى سوڭعى بىرنەشە جىلدا تەلەديدار بيلىكتىڭ ۇگىت-ناسيحات ماشيناسىنىڭ ءرولىن اتقارىپ, ءوزىنىڭ اكتۋالدىلىعىنان ايىرىلدى. ترەندىنەن ايرىلا باستاعان تەلەديداردىڭ تىعىرىقتان شىعاتىن ءبىر عانا جولى بار, ول – ساپالى كونتەنتپەن باسەكەگە ءتۇسۋ, – دەيدى ا.كريچەۆسكي.
بەلگىلى بلوگەر ماكسيم شەۆچەنكو رەسەيدە سوڭعى جىلدارى YouTube-ءتىڭ كەيبىر پارامەترلەرى بويىنشا ءداستۇرلى تەلەديداردى باسىپ وزعانىن مىسالعا كەلتىرەدى.
«ياعني ءبىر-بىرىنە مۇلدەم ۇقسامايتىن اۋديتوريا پايدا بولدى دەگەن ءسوز. قازىر تەلەديداردى بۇرىنعى ءومىر ءسۇرۋ سالتىمەن جۇرەتىن ادامدار عانا كورەدى. ال زاماناۋي كوممۋنيكاتيۆتىك جەلىدە – ينتەرنەتتە ءومىر سۇرەتىندەر كورمەيدى. مىسالى, مەنىڭ ۇيىمدە تەلەديدار كورمەگەنىمىزگە 6-7 جىل بولدى. Apple-تۆ بار كەزدە التىن ۋاقىتىڭدى جەلىلىك تەلەديدار كورۋگە جۇمساۋدىڭ نە كەرەگى بار؟ ويتكەنى وزىڭە نە كەرەك, قانداي كولەمدە كورەتىن نارسەڭدى قولىڭداعى سمارتفون نە iPad-تان كورەسىڭ. مۇنى ءداستۇرلى جۋرناليستيكانىڭ جويىلۋىنا اكەلەتىن قاۋىپ دەپ ايتۋعا بولا ما؟ بلوگەرلەر مەن الەۋمەتتىك مەديا قوعامدىق پىكىردى قالىپتاستىرۋدا جەتەكشى ءرول ويناي بەرەدى» دەيدى ول.
قازاقستاندىق ساراپشى, Atameken Business Channel-ءدىڭ باس ديرەكتورى قانات ساحاريانوۆتىڭ 2020 جىلعى Astana Media Week-تەگى: «تەلەديدار – وتكەن عاسىردىڭ بەلگىسى» دەگەن باتىل پىكىرى جۇرتتىڭ نازارىن اۋداردى. «شىن مانىسىندە ينتەرنەت تەلەۆيزياعا وتە مىقتى قارسىلاس بولىپ تابىلادى. مەن Deloitte كومپانياسىنىڭ الداعى ۋاقىتتا تەلەديدار كونتەنت ءوندىرۋشى فابريكاعا اينالادى, بىراق اۋديتوريانىڭ باسىم بولىگى تۇتىناتىن ارنا بولمايدى دەگەن ۇستانىمىمەن تولىق كەلىسەمىن. سوندىقتان ءبىزدىڭ ارىپتەستەرىمىز قابىرعاعا ىلىنگەن تەلەديداردى كورۋ بۇل وتكەن عاسىردىڭ كورىنىسى دەگەندى جاقسى تۇسىنە ءبىلۋى ءتيىس. سول سەبەپتەن ءبىزدىڭ كومپانيالاردى وركەندەتۋدەگى بارلىق ءىس-ارەكەتتەرىمىز اقپاراتتى تۇتىنۋدىڭ كوممۋنيكاتيۆتىك مۇمكىندىكتەرىن دامىتۋعا باعىتتالۋى كەرەك» دەدى ول مەديا فورۋمدا سويلەگەن سوزىندە.
بلوگەرلەرگە دەگەن سەنىم تومەن
«كومسومولسكايا پراۆدا» گازەتىنىڭ اقش-تاعى مەنشىكتى ءتىلشىسى الەكسەي وسيپوۆ ءداستۇرلى باق ءبارىبىر بۇرىنعى قالپىندا قالادى دەپ ەسەپتەيدى. «بلوگەر جۋرناليست بولا المايدى. عالامتوردا ميلليونداعان ادامدارعا ءۇن قاتىپ, ءسوزى مەن بەينەسىن كورسەتىپ, جازىلۋشىلارىنان «لايك» جينايتىندارعا ءوز باسىم سەنبەيمىن. مىسالى, جەردىڭ ءار تۇرعىنى افريكاداعى اش-جالاڭاش بالالارعا 1 اقش دوللارىنان بولسە, اشتىقتى باياعىدا-اق جويۋعا بولاتىن ەدى. ميلليوندارعا ءسوزىن جەتكىزەتىن بلوگەرلەر نەگە وسىنداي ىزگىلىكتى ىسكە بارمايدى؟ ونىڭ ورنىنا بىرەۋى تۆيتتەردە اقپارات تاراتا سالىپ, ميلليونەر اتانادى. كرەمني جازىعىندا جوعارى ءبىلىم تۋرالى ديپلومسىز-اق ميلليونداپ تابىس تابۋعا بولادى دەيتىندەر جوق ەمەس. ستيب دجوبس پەن بيلل گەيتس العاشقى ميلليوندارىن سولاي تاپقانىن ايتادى. ولاردان كەيىن كەرەمەت جەتىستىككە جەتكەندەر جونىندە اۋزىمىزدى اشپايمىز. بلوگەرلەرگە دەگەن سەنىم جوق. قازىر كەز كەلگەن مەملەكەتتە تۇراتىن ەڭ تانىمال بلوگەر سول ەلدەگى ءىرى كومپانيا باسشىسىمەن نەمەسە مەملەكەتتىك ورگان باسشىسىمەن سۇحباتتاسامىن دەسە, بىردەن كەلىسە مە؟ جوق, ارينە. بۇل جەردە مەملەكەتتىك نەمەسە جۋرناليستىك ۇيىمدار دەڭگەيىندە قابىلدانعان ەتيكالىق كودەكس كەرەك. مەنىڭشە, كلاسسيكالىق مەديا ءبارىبىر بۇرىنعى قالپىندا قالادى. وعان دەگەن سەنىم جوعارى. بلوگ سالاسى, جاڭا مەديا دەگەندەر ۋاقىتشا نارسەلەر» دەيدى ول.
بريتاندىق-پاكىستاندىق جۋرناليست رەحام حان بلوگەرلەردىڭ ءداستۇرلى باق-پەن سالىستىرعاندا تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى – اقپاراتتى بەرۋ فورماتىندا جاتقانىن ايتادى. «جۋرناليستيكا بەلگىلى ءبىر وقيعالار جونىندە اڭگىمەلەيدى, ال بلوگەرلەر وسى شاقتا نەنى كوزبەن كورىپ تۇرعانىن ايتادى. قازىرگى تاڭدا BBC سياقتى ارنالاردىڭ ءوزى اقپارات بەرۋ فورماتىن قايتا قاراستىرۋدا. ويتكەنى بلوگەرلەردىڭ ءبارىن ساناپ شىعۋ مۇمكىن ەمەس. بۇدان بولەك, BBC بلوگەرلەرمەن باسەكەگە ءتۇسۋ ءۇشىن بارىنشا «ءتىرى» فورماتتارعا كوشۋدە. اۋقىمدى تالداۋدان باس تارتىپ, نەگىزىنەن, قىسقا ستريمدەر مەن بەينەجازبالارعا, جاڭالىقتاردىڭ شاعىن فورماتىنا تاڭداۋ جاساۋدا» دەپ ءتۇسىندىردى ول ماسەلەنىڭ ءمانىسىن.
بەلارۋس مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى, فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى الەكساندر گراديۋشكو ەڭ الدىمەن وزگەرىستەر بەلارۋستاردىڭ مەديا تۇتىنۋىنا قاتىستى بولعانىن جاريالادى. «2018 جىلى بەلارۋس مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ جاس عالىمدارى ابيتۋريەنتتەر مەن 1-ءشى كۋرس ستۋدەنتتەرى اراسىندا ساۋالناما جۇرگىزىپ, 15-21 جاس ارالىعىنداعى 148 ادامنىڭ وي-پىكىرىن جيناقتاعان. ولاردىڭ ءبارى ۇنەمى سمارتفونعا تاۋەلدى ەكەنى انىقتالدى. رەسپوندەنتتەر ءموبيلدى عالامتوردى 10-نان 16 ساعاتقا دەيىن قولدانادى. بۇعان قوسا, 38,8 پايىزى جەلىگە از عانا ۋاقىتتا قايتا-قايتا كىرەدى. كۇن سايىن سۇراۋ سالىنعانداردىڭ دەنى 2-دەن 7-گە دەيىن ءموبيلدى قوسىمشالاردى, كوبىنەسە ءجيى-ءجيى الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن مەسسەندجەرلەردى قولدانادى. 148 ادامنىڭ 49-ى مۇلدەم تەلەديدار كورمەيدى, 67-ءسى راديو تىڭدامايدى. بۇل ساۋالنامانىڭ ناتيجەسى كلاسسيكالىق مەديا ءۇشىن كۇردەلى, قاۋىپتى پروتسەستىڭ جارشىسى بولىپ تابىلادى» دەگەن تۇجىرىم جاسادى ول.
ساراپشىلار نە دەيدى؟
ولگا كاپلينا,
«Internews»-ءتىڭ مەديا ساراپشىسى:
– شىنداپ كەلگەندە, باق-تىڭ قانداي دا ءبىر ءتۇرى جويىلىپ كەتەدى دەپ ويلامايمىن. كونتەنت جاساپ شىعارۋ بار, سول كونتەنتتى تاراتاتىن ورتا بار. مىسالى, ءبىر ءوزىم دايىنداعان بەينەماتەريالدى كەز كەلگەن ورتادا: تسيفرلىق تەلەديدار ارقىلى نەمەسە الەۋمەتتىك جەلىدەن تاراتا الامىن. ياعني, ءار ادام YouTube-كە, الەۋمەتتىك جەلىلەرگە ارنالعان كونتەنت جاساي الادى دەگەن ءسوز. دەمەك, باق-تىڭ قانداي دا ءبىر ءتۇرى جويىلمايدى, دۇرىسىندا ترانسفورماتسيالانادى. وقىرمانعا قىزىقتى, تارتىمدى كونتەنت كەرەك. ونى وزدەرى جاساپ شىعارعىسى كەلەدى. سول ارقىلى اتاق, ابىروي جيناۋدى ماقسات ەتەدى. مەنىڭ تۇسىنىگىمدە كلاسسيكالىق باق دەگەن ۇعىم جوق. مەديا دەگەن ۇعىم بار. وسى ءسوزدى قولدانعاندى ۇناتامىن. قازىر قوعامداعى ءار ادام – مەديا. وسى تۇرعىدان العاندا, مەديا ەشقاشان جويىلمايدى.
ەرلان تولەۋتاي,
ونەرتانۋشى, ءانشى:
– باياعىدا تەلەۆيدەنيە شىققاندا تەاتر قۇريدى دەگەن ەدى. تەلەۆيدەنيەنىڭ پايدا بولعانىنا 1 عاسىر بولدى. بىراق تەاتر قۇرىپ كەتكەن جوق. ول ادامزاتتىڭ رۋحاني قاجەتتىلىگىنە قىزمەت ەتۋدە. تەاتر قۇريدى دەپ جۇرگەندە تەلەۆيدەنيەنىڭ ءوزى قۇرىپ كەتۋگە تاياۋ تۇر. شىندىعىن ايتساق, قازىر تەاتردىڭ كورەرمەنى كوبەيىپ, تەلەديداردىڭ كورەرمەنى ازايىپ بارادى. ءبىزدى وسى ويلاندىرۋى كەرەك. باسقا بالامالى اقپارات كوزدەرى پايدا بولعان سوڭ, تەلەديدار كورەرمەندەرىنىڭ سانى كۇرت ازايدى. ويتكەنى تەلەۆيدەنيەنىڭ ۇستانعان ساياساتى حالىقتىڭ رۋحاني سۇرانىسىمەن قابىسپايدى. بۇرىن ارنالاردى تۇلعالار باسقاردى. قازىر كوبىنەسە شوۋمەندەر باسشىلىق ەتىپ ءجۇر. شوۋمەندەردىڭ قوسقان ۇلەسى سول, تەلەديدارعا فونوگراممامەن اۋزىن جىبىرلاتىپ ءان ايتاتىن جۇلدىزداردى شىعارىپ, بيزنەستىك ماقساتتا شوۋلار وتكىزەدى. سول جۇلدىز-انشىلەر قازىر بايىپ, تۇركياعا كوشىپ جاتىر. قازىر كەز كەلگەن الەۋمەتتىك جەلىنى اشىپ قالساڭىز, كىم اۋزىنا نە كەلسە, سونى ايتادى. شىندىق تۇگىلى, حالىقتىڭ انايى اقپاراتتارعا دا كوزى ۇيرەنىپ, ەتى ءولىپ كەتتى. قانداي اقپارات بولسا دا سەلت ەتپەيدى. «سەلت ەتكىزەمىز», «حايپ جينايمىز» دەپ نەشە ءتۇرلى اقپاراتتاردى شىعارادى. سونىڭ وزىنە دە ەشكىم نازار اۋدارمايدى. ويتكەنى شىندىققا ەشكىم تاڭ قالمايدى. مىسالى, «كىسى ءولىپ جاتىر», «جەر ساتىلادى» دەگەن اقپاراتقا سەلت ەتپەيدى. سەرگەكتىك جوق. اقپاراتتىڭ كوپتىگى سونشالىق, ول قازىر ۇلتتىق سانانى جانسىزداندىراتىن ۆاكتسينا سياقتى قاۋىپتى كۇشكە اينالدى. ەلدىڭ ءبارىنىڭ قولىندا ءبىر-ءبىر سمارتفون. نەشە ءتۇرلى, سان الۋان اقپارات الەۋمەتتىك جەلىدەن دە, مەسسەندجەرلەردەن دە ءۇيىلىپ كەلەدى. سونىڭ اسەرى شىعار, قانداي شىندىققا بولسىن, ءتىپتى قانداي وتىرىككە بولسىن, تاڭ قالمايتىن بۇقارانى كورىپ وتىرمىز. گازەتتەر سياقتى, تەلەارنالار دا كوبىنە قاراپايىم شىندىقتى ايتۋعا قايمىعادى. ءبىزدىڭ باق-تار وسى اۋرۋىن جەڭگەندە عانا العا باسامىز».
زapقىن سىزدىقۇلى,
ءباسپاسوز زەرتتەۋشىسى, عالىم:
«كورەرمەن مەيىرى قانباسا, ىزدەگەنىن تاپپاسا, اباجاداي تەلەديدار ساتىپ الىپ قايتەدى. اقپارات اسپابى قالتاسىندا. اقپاراتتىڭ تاۋار بولعان شاعىندا, سول تاۋارىڭىزدىڭ ءتاۋىر بولۋىنىڭ جولىن ىزدەڭىز, قوقىسقا كەتە بەرەتىن ەمەس, ساقتاپ قويىپ, قايتا كورەتىن, ساعىنىپ وتىرىپ قىزىقتايتىن حابار بەرىڭىز. ناعىز جۋرناليستيكا دەگەنىمىز – وسى. اسىرەسە, قازاق تىلىندەگى حابارلار تۋرالى ۋايىمىم كوپ. جاپپاي الەمدىك باسەكەگە قازاق ءتىلى دە قوسىلدى. بۇل قوسىلۋ ءبىزدىڭ ەركىمىزدەن تىس, تابيعي قۇبىلىس بولىپ كەتتى. قازاق تىلىندەگى تەلە-راديو باعدارلاما, قازاقشا گازەتىڭىز ورىس تىلىندەگىدەن بەس ەسە ءتاۋىر, ون ەسە تارتىمدى بولماسا, ورىسشاسىنا ۇمتىلامىز. ال سول ورىس تىلىندە كۇندە كورىپ جۇرگەن باعدارلامانىڭ مازمۇنىن, ءتىپتى ءتۇرى مەن ستيلىنە دەيىن كوشىرىپ الىپ, قازاقشا قايتالاپ تۇرساڭىز, ونداي «ۇستالعان تاۋارىڭىز» كىمگە كەرەك؟ جۋرناليست – ناعىز جۋرناليست بولۋى كەرەك. جاۋاپتى, ىزدەنىمپاز, جاڭاشىل. ارينە, ءبىزدىڭ جاعدايىمىزدا, قازاقتىڭ ءاربىر ءجۋرناليسى ۇلتجاندى بولۋعا مىندەتتى. اقپارات ايدىنىندا ەركىن ءجۇزىپ, قاشقاندى قۋىپ جەتەتىن, قۋعاننان قۇتىلىپ كەتەتىن شەبەر جۋرناليست ۇلتشىل بولماسا, قازاققا كەرەگى جوق. اعىلشىنشا, ورىسشا, قىتايشا جازاتىن جۋرناليستەرىمىز امان بولسىن. كەرەگى اقپارات بولسا…».
سۇلتان ىبىراي,
اقپاراتتىق تەحنولوگيالار مامانى:
«قازاقستانداعى ءداستۇرلى باق-تىڭ بولاشاعى ەلىمىزدىڭ دامۋىنا, عىلىمي-تەحنولوگيالىق وزگەرىستەردىڭ ۇدەرىسىنە, قازاق ءتىلىنىڭ دامۋىنا تىكەلەي بايلانىستى. ءبىز قازاق ءتىلىن قۇشاق-قۇشاق ولەڭدەر مەن پوەمالار, توم-توم روماندار باستىرىپ, مەملەكەتتىڭ قولداۋىمەن شىعاتىن, ۇكىمەت قارجىلاندىراتىن سانى بار, ساپاسى شامالى, شالا-جانسار, وقۋشىسى از گازەت-جۋرنالدارمەن دامىتا المايمىز. بۇل – تۇيىققا تىرەلەتىن جول. قاشان قازاق ءتىلىن تەحنولوگيا ءتىلى مەن بيزنەستىڭ تىلىنە اينالدىرامىز, سوندا قازاق ءتىلىنىڭ كۇنى تۋادى. سوندىقتان ىرگەلى, دالدىك عىلىمداردى قازاق تىلىندە وقىتۋ وتە ماڭىزدى. سوندا سالالىق, مامانداندىرىلعان باسپانى دامىتۋ سۇرانىستا بولادى. مەرزىمدى باسىلىمدار بۇرىنعىداي الەۋەتتى, قاۋقارلى بولا المايدى, اقپاراتتىق نارىقتىڭ كىشكەنە بولىگىن عانا الۋى مۇمكىن. جالپى قاعازداعى باسىلىم, گازەت نەسىمەن قىمبات ەدى؟ تەلەديدار مەن راديو بولماي تۇرعاندا اقپاراتتىڭ نەگىزگى رەسمي جىلدام كوزى بولدى. ەكى كىلت ءسوز: رەسمي اقپارات, جىلدام. ودان كەيىن تەلەديدار مەن راديو بۇل نارىقتا ءوز ۇلەسىن الدى. وندا گازەت وزىنە تيەسىلى ۇلەستى ساقتاپ قالدى. ويتكەنى تەلەديدار مەن راديو – جۇمىستا نە ۇيدە عانا ەستىپ كورەتىن تەحنولوگيا. سمارتفون ءاربىر ادام قايدا جۇرسە سوندا جەتتى. ياعني جاڭالىقتىڭ جەتۋى ەسەلەپ ءوستى. گازەت كەلەدى دەپ پوشتاشىنى كۇتپەيسىز. پالەن ساعاتتاعى تەلەديدار مەن راديوداعى جاڭالىقتاردى كۇتىپ وتىرمايسىز, سونىمەن قاتار جاڭالىق كوزىن دە تاڭداي الاسىز. ول ءبىر «BBC» سياقتى تانىمال كورپوراتسيا بولۋى مۇمكىن نەمەسە ءوزىڭىز جاقسى كورەتىن بلوگەر. ءتۇرلى-ءتۇستى, بەينەجازبا, ۇلكەيتىپ كورەسىز بە, جىلجىتىپ جىبەرىپ, ءوزىڭىز قالاعاندى تىڭدايسىز با, ماتىننەن كەرەك ءسوزدى ىزدەيسىز بە, ءوزىڭىز بىلەسىز. سوندا جىلدامدىققا قوسا اقپارات كوزىن تاڭداۋ مەن ولاردى ەكشەۋ, قالاعان ۋاقىتتا تىڭداۋ, كورۋ مۇمكىندىكتەرى پايدا بولدى. وعان قوسا ءماتىندى وقۋعا ەرىنسەڭىز, ونى وقيتىن تەحنولوگيا بار, ونىڭ قازاقشاسىنىڭ شىعاتىن كۇنى دە الىس ەمەس. وعان ۆيرتۋالدىق-جورامال شىندىق (رەالنوست), تابيعي شىندىققا قوسىمشا جورامال شىندىق قوسىلىپ اقپارات بەرۋ تەحنولوگياسى قارىشتاپ دامۋ الدىندا تۇرمىز. سوندا قاعازداعى گازەتىڭىز ناعىز باسەكەگە تۇسەدى».
