پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ ۇسىنعان «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىنىڭ 30-قادامىندا قوعامدىق ءتارتىپتى قورعاپ, تۇرمىستىق قىلمىسقا قارسى تۇراتىن جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىن قۇرۋ تاپسىرىلعان ەدى. بۇگىندە ەلوردانىڭ جەرگىلىكتى ءتارتىپ ساقشىلارى ۇساق بۇزاقىلىقتارعا «مۇلدەم توزبەۋ» قاعيداتىن ىسكە اسىرۋدا جۇمىلا جۇمىس جاساپ كەلەدى. اسىرەسە, بۇل قىزمەت ۋچاسكەلىك ينسپەكتورلاردىڭ موينىنا جۇكتەلگەن. ولاردىڭ شارۋاسى شاش ەتەكتەن, تەلەفوندارى تۇرعىندار شاعىمىنان دامىل تاپپايدى. ەسىل اۋدانىنىڭ ۋچاسكەلىك ينسپەكتورىمەن بىرەر ساعات ءجۇرىپ قاۋىرت تىرلىكتىڭ بارىسىمەن تانىستىق.
كەز كەلگەن بۇزاقىلىققا – مۇلدەم توزبەۋشىلىك
ەسىل اۋدانىندا تۇراتىن 135 مىڭداي حالىقتىڭ تىنىشتىعى مەن ءتارتىبىن 39 ۋچاسكەلىك ينسپەكتور قاداعالايدى. ارقايسىسى 2300-دەي تۇرعىننىڭ قاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋعا ءتيىس بولسا, استانا قالاسىندا بۇل كورسەتكىش ادەتتەگىدەن ەكى ەسە ارتىپ وتىر. ماسەلەن, № 265 اكىمشىلىك اۋماقتىڭ ۋچاسكەلىك ينسپەكتورى, پوليتسيا اعا لەيتەنانتى ماكسيم كاماشەۆ «وليمپ پالاس», «ايسانام», «اق جايىق» تۇرعىن ءۇي كەشەندەرى ءۇشىن جاۋاپتى. مۇندا شامامەن ءۇش مىڭداي ادام بار. ۋچاسكەلىك ينسپەكتوردىڭ قات-قابات جۇمىسى جۇرتشىلىقپەن ەتەنە تانىسۋعا مۇرشا بەرمەسە دە, كۇنىنە ءار ءۇيدىڭ كەم دەگەندە 25 پاتەرىن ارالاپ شىعادى. ونداعى ماقسات – وزىنە تيەسىلى اكىمشىلىك اۋماقتاعى جالعا بەرىلەتىن پاتەرلەردى انىقتاۋ, ازاماتتىق قارۋ يەلەرىنىڭ قارۋ-جاراقتى ساقتاۋ تالابىنىڭ ورىندالۋىن قاداعالاۋ, شەتەلدىكتەر مەن ازاماتتىعى جوق ادامداردى تۇراقتى نەمەسە ۋاقىتشا تىركەلگەن مەكەنجايى بويىنشا تەكسەرىپ, زاڭدى رۇقسات بۇزىلعان جاعدايدا ميگراتسيالىق پوليتسياعا ارنايى راپورتپەن حابارلاۋ. ۋچاسكەلىك ينسپەكتوردىڭ بۇدان وزگە دە تولىپ جاتقان مىندەتى بار. تۇرعىنداردىڭ ارىز-شاعىمدارىن قارايدى, تۋىنداعان ماسەلەلەردى قۇقىقتىق زاڭعا باعىندىرادى. ال شاعىمدار لەگى كوپ-اق. باسپالداق باسىندا, پودەزدە, بارىنە ورتاق بالكوندا شىلىم تارتىپ, ۇنەمى تەمەكى ءتۇتىنىن بۋداقتاتىپ جۇرەتىن كورشى, قابىرعانىڭ ار جاعىنداعى ۇرىس-كەرىس, قوقىستى شىعارۋعا ەرىنىپ, ەسىك الدىنا تاستاي سالاتىنداردى تاعى قوسىڭىز. «ورالدان استاناعا جاقىندا كوشىپ كەلدىم دە, بىردەن وسى قىزمەتكە قابىلداندىم. ۋچاسكەلىك ينسپەكتور بولعانىما بۇگىندە نەبارى ەكى ايدان استى. العاشىندا وزىمە بولىنگەن جەرلەردى كورىپ جاعامدى ۇستادىم. جەر-جەردە تەمەكى تۇقىلى, شاشىلىپ جاتقان قوقىس, كەيبىر كىرەبەرىس الدىندا قوقىس جاشىگى دە جوق, كولىك جۇرگىزۋشىلەرى رۇقساتسىز جەرلەردى تۇراققا اينالدىرىپ الىپتى» دەيدى ەسىل ايماقتىق ىشكى ىستەر ءبولىمى جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ ينسپەكتورى, پوليتسيا اعا لەيتەنانتى ماكسيم ۆياچەسلاۆوۆيچ. الايدا, تۇرعىندارعا «ءاي دەيتىن اجە, قوي دەيتىن قوجا» دا – ۋچاسكەلىك ينسپەكتور. بەلسەندى ءتۇسىندىرۋ شارالارى, قالتاعا سالماق تۇسىرەتىن ايىپپۇلداردىڭ ارقاسىندا ازاماتتاردىڭ ءتارتىبى تۇزەلىپ كەلەدى. بۇل رەتتە ۋچاسكەلىك ينسپەكتورلار پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆتەرىمەن قويان-قولتىق جۇمىس ىستەيتىن كورىنەدى. ەكى اي ىشىندە بالالاردى كولىكتەردەن ساقتاندىرۋ ءۇشىن ولارعا كىشىگىرىم ويىن الاڭىن دا قۇرىپ بەرىپتى.
ءتارتىپ بۇزعاندار ايىپپۇل تولەيدى
الماتى كوشەسى بويىمەن كوتەرىلىپ, تۇركىستانعا وتتىك. اۋلادا كەزدەسكەن «وليمپ پالاس» تۇرعىندارى ۋچاسكەلىك ينسپەكتوردى كورگەندە جىلى امانداسىپ جاتىر. ءتىپتى, ءبىر ايەل توقتاتىپ الىپ: «وي, وتكەندە كەلگەنىڭىز تاماشا بولدى. ءسىز ايىپپۇل سالعالى, جاستار ۋلاپ-شۋلايتىنىن قويدى, جاقسى ۇيىقتاپ ءجۇرمىز» دەپ راحمەتىن جاۋدىردى. ينسپەكتوردىڭ ءوزى دە وتكەن-كەتكەننىڭ كوبىن جاقىن تانىپ العان. «قالاي اپا, ەشكىم مازالاماي ما؟» دەسە اجە: «تىنىشتىق, قاراعىم, بىردەڭە شىعىپ جاتسا, ۆيزيتكاڭ بار عوي حابارلاسامىز» دەپ قويادى. ۆيزيتكادان بولەك, ءار ءۇيدىڭ كىرەبەرىسىندەگى جارناما تاقتاسىندا ۋچاسكەلىك ينسپەكتوردىڭ فوتوسى باسىلىپ, اتى-ءجونى جازىلعان اقپارات پاراقشاسى ءىلىنۋى كەرەك. «قۇرمەتتى ەلوردا تۇرعىندارى مەن قوناقتارى! استانا قالاسى ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتى ءسىزدىڭ ۋچاسكەلىك ينسپەكتورىڭىز «پالەنشە تۇگەنشيەۆ» ەكەنىن حابارلايدى» دەلىنگەن قاعازدا ۋچاسكەلىك ينسپەكتوردىڭ جۇمىس ءارى ۇيالى تەلەفون ءنومىرى جازىلادى. «قانداي دا ءبىر قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ كۋاسى بولعان ادام ەلوردانىڭ قوعامدىق تارتىبىنە بەي-جاي قاراماۋى ءتيىس. استانالىق مارتەبەگە ساي بولۋ ءۇشىن كەز كەلگەن تۇرعىننىڭ بويىندا ۇساق-تۇيەك بۇزاقىلىقتىڭ وزىنە «مۇلدەم توزبەۋشىلىك» ۇستانىمى بولۋى كەرەك. سوندا عانا جونگە كەلەمىز» دەگەن ويىمەن ءبولىستى وسى ءۇيدىڭ تۇرعىنى كۇلايىم جامۋكوۆا. ال, كولىك ايدايتىن جىگىت «ينسپەكتورلار جاقسى جۇمىس ىستەيدى. ماشينامىزدى دۇرىس قويماعانىمىز ءۇشىن نومىرلەرىمىزگە دەيىن شەشىپ الادى. وتكەندە جاياۋ جۇرگىنشىلەردىڭ تروتۋارىنا كولىگىمدى قويامىن دەپ بالەگە قالدىم. ءوزىمسىنىپ جۇرسەم, ءوز ءۇيىمىزدىڭ الدىندا دا باقىلاۋ كۇشتى ەكەن عوي. ايىپپۇل تولەۋگە تۋرا كەلدى. ەندى ابايلاپ ءجۇرمىن» دەپ كۇلدى. تۇرعىنداردى سوزگە تارتىپ پىكىرىن تىڭداپ تۇرعانىمدا, ۋچاسكەلىك ينسپەكتور مەنى 4-ءشى كىرەبەرىسكە باستادى. ەكىنشى قاباتتىڭ بالكونىنا شىقتىق. ەمىن-ەركىن تەمەكىسىن قۇشىرلانا سورىپ تۇرعان جىگىتتىڭ ۇستىنەن تۇستىك. پوليتسەي الدىمەن ءوزىن تانىستىردى دا, قوعامدىق ورىندا تەمەكى شەگۋگە بولمايتىنىن ايتتى. پورتفەلىنەن «اكىمشىلىك قۇقىقبۇزۋشىلىق تۋرالى» كودەكس كىتابىن الىپ شىعىپ, 441-بابىن وقىتتى. زاڭدى دالەلدەيتىن كىتاپتى الىپ ءجۇرۋىنىڭ سەبەبى كوپ ازاماتتار ءوز ءىسىنىڭ بۇرىستىعىن مويىنداماي, پوليتسەيدىڭ ىرقىنا كونە بەرمەيتىن كورىنەدى. جىگىت بولسا «دالاعا قاراپ تۇرعان بالكون بولعان سوڭ رۇقسات دەپ ويلادىم, ەندى قايتالامايمىن» دەپ بۇل جولى ەسكەرتۋمەن قۇتىلدى. ەكىنشى رەت بايقايتىن بولسا, شىلىم تارتقىشتارعا 3 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش كولەمىندە ايىپپۇل سالىنادى. ايىپپۇل سالىنعاننان كەيىن ءبىر جىل ىشىندە تارتىپسىزدىككە تاعى بارسا, ايىپپۇل ەكى ەسە وسەدى. «تەك كىرەبەرىس الدىنداعى قوقىس جاشىگىنىڭ جانىندا تەمەكى شەگۋگە رۇقسات, دالاعا شىعىپ جۇرۋگە ەرىنسە, ءوز ۇيىندە تارتسىن شىلىمدى» دەيدى ينسپەكتور.
تازالىق – مادەنيەت ولشەمى
ءتورتىنشى پودەزدەگى بەس-التى پاتەردى ينسپەكتورمەن بىرگە ارالادىم. ۇيدە كامەلەت جاسىنا تولعان نەشە ادام, كىم-كىم تۇراتىنىن, تەلەفون ءنومىرىن ۋچاسكەلىك ينسپەكتور جۇمىس داپتەرىنە جازىپ الىپ, پوليتسيا بولىمشەسىنە جەتكەندە بارلىق مالىمەتتى ازاماتتاردى ەلەكتروندى تىركەۋ كىتابىنا ەنگىزەدى. تانىسۋ بارىسىندا تۇرعىندارعا ءجيى بۇزىلاتىن زاڭ نورمالارىن تۇسىندىرۋمەن قاتار, ازاماتتاردىڭ دا تالاپ-تىلەكتەرى تىڭدالدى. فورما كيگەن پوليتسيا قىزمەتكەرىن جاقتىرمايتىندار دا بار. «ءتارتىپ ساقشىسىمىن» دەپ ءوزىن تانىستىرعان ينسپەكتوردىڭ قۇجاتىن سۇراپ, ءسوزدىڭ وتىرىك-شىندىعىنا كوز جەتكىزىپ, ابىگەر بولادى. جاقىندا عانا تانىسىمنان ەستىپ ەدىم: «ۋچاسكەلىك ينسپەكتور كەلىپ كەتتى. «ۇستىمىزدەگى كورشىلەر ءجيى ايقايلاسادى, ءبىرىن-ءبىرى ۇرىپ جاتقان دىبىستار شىعادى. سولارمەن ءبىر اڭگىمەلەسىپ كورىڭىزشى» دەگەنىم سول ەدى, «بىلەسىز بە, كۇيەۋىڭىزگە دە مىنا پاتەردەن شاعىم ءتۇستى. ۇنەمى باسپالداق جاقتا شىلىم تارتادى ەكەن. ەسكەرتىپ قويايىن, كورەتىن بولسام, زاڭعا سايكەس جازالايمىز». «وي, ول دا ءبىر ءوز كورشىسىن جامانداۋعا قالاي اۋزى باردى ەكەن؟» دەپ رەنجىپ وتىر الگى تانىسىم. مۇنداي جاعدايدا كورشىلەر ەسكەرتۋگە قۇلاق اسىپ, ءتارتىپتى تۇزەتۋگە اتسالىسۋى كەرەك. استانانىڭ ءار تۇرعىنى, كوزى قاراقتى ازاماتى جان-جاعىن تازا ۇستاپ, قوعامعا زيانىن تيگىزبەي, ءتۇزۋ ءجۇرىپ-تۇرسا ۇتىلمايتىنىمىز انىق. سوندىقتان ۋچاسكەلىك ينسپەكتوردى قادىرلەپ, ەسىك قاققاندا قاباق شىتپاي قارسى الۋدى ۇيرەنگەن ءجون.
ءمادينا جاقىپ
