Memleket basşysy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ bes institusionaldyq reformasyna säikes qolǧa alynǧan «100 naqty qadam» Ūlt jospary aiasynda jürgızılıp jatqan mülıktı zaŋdastyru aksiiasy boljaldy mejeden asyp tüsetın türı bar.
Mülkın tızımdetuşıler köbeidı
Ekonomikalyq zertteuler instituty sarapşylary elımızde osymen üşınşı ret ötkızılıp otyrǧan zaŋdastyru nauqanynda 2,2 trln teŋge kölemındegı mülık jariia etıledı dep joramal jasaǧan. Alaida, bügınge deiın būl körsetkış 2,3 trl teŋgege juyqtap otyr. Al nauqannyŋ aiaqtaluyna älı 4 aidan astam uaqyt bar.
Resmi organdardyŋ mälımetıne süiensek, äsırese soŋǧy uaqyttarda elımızdıŋ barlyq öŋırınde ötınış beruşılerdıŋ sany kürt ösıp, köleŋkedegı qarjysyn jaryqqa şyǧaryp, qol astyndaǧy mülkın tızımdetuşılerdıŋ qatary köbeigen. 26 tamyzǧa deiıngı esep boiynşa, Memlekettık kırıster organdary men Mülıktı zaŋdastyru jönındegı komissiiaǧa barlyǧy 2,5 trln tenge somasynda 104 579 ötınış kelıp tüsken. Būlardyŋ 101 482-sı el aumaǧynda tırkelgen mülıkterge qatysty bolsa, 124-ı şet elde tırkelgen nysandar. «Bügınde būlardyŋ 98 myŋǧa juyǧy zaŋdy türde tırkeuge alyndy. Aqşa, baǧaly qaǧaz – barlyǧyn qosqanda, 2,2 trl teŋgeden astam qarjy zaŋdastyryldy. Onyŋ 1,4 mlrd teŋgesı – mülık esebınen. Qalǧany qolma-qol aqşa jäne qūndy qaǧazdar» deidı Qarjy ministrlıgınıŋ mamandary.
Almaty audany alda
Elorda tūrǧyndary da būl şaradan qalys qalmai, köleŋkedegı qarjysyn jaryqqa şyǧaryp, qol astyndaǧy mülkın tızımdetıp jatyr. Astana qalasy Qarjy basqarmasynyŋ deregıne qaraǧanda, 28 tamyzdan bügınge deiın jergılıktı atqaruşy organdar janyndaǧy Mülıktı zaŋdastyru jönındegı komissiiaǧa jalpy somasy 97 mlrd teŋgege baǧalanatyn barlyǧy 7 632 ötınış kelıp tüsken. Kelıp tüsken ötınışter jaǧynan, ädettegıdei, Almaty audany alda keledı. Mülıktı jariia etu nauqany bastalǧaly berı osy audanda jalpy somasy 52,9 mlrd teŋgenı qūraityn 3 588 ötınış kelıp tüsken. Al, Esıl audanynyŋ äkımdıgıne 27,2 mlrd teŋgenıŋ 1 250 ötınışı joldansa, Saryarqa audandyq komissiiasy da 17 mlrd teŋgenıŋ 2 794 ötınışın qarap ülgergen.
Arnaiy komissiianyŋ şeşımımen tūrǧyn jailar men kommersiialyq nysandardy qosqanda, jalpy somasy 96,6 mlrd teŋgenı qūraityn 19 827 nysanǧa qatysty ötınış qaralǧan. Būl ötınışterdıŋ 3169-y qanaǧattandyrylyp, 33,4 mlrd teŋgenıŋ 6 943 nysany zaŋdastyryldy.
Sondai-aq, mülıktı zaŋdastyru nauqany bastau alǧaly berı qarjyny jariia etu boiynşa 437,6 mlrd teŋge somasyna 317 arnaiy deklarasiia tapsyrylǧan. Taǧy 8 mln 110 myŋ teŋgenıŋ qūndy qaǧazdary jariia etıldı.
Şyǧyny – az, paidasy – mol
Astana qalasy boiynşa Memlekettık kırıster departamentınıŋ Tüsındıru jūmysy basqarmasynyŋ basşysy Säule Baimaǧambetovanyŋ aituynşa, būl jolǧy nauqan özınıŋ tiımdılıgımen erekşelenıp otyr. Iаǧni, el azamattary mülıktı az uaqyttyŋ ışınde basy artyq materialdyq şyǧynsyz zaŋdastyryp aluyna barynşa mümkındık jasalǧan. «Aqşa, baǧaly qaǧazdar, zaŋdy tūlǧanyŋ jarǧylyq kapitalyna qatysu ülesı jäne basqa adamnyŋ atyna räsımdelgen mülık pen el aumaǧynan tys ornalasqan mülıkterdı zaŋdastyryp aluǧa mümkındık berıp otyrǧan būl şaranyŋ artyqşylyǧy öte köp. Atap aitqanda, jariia etu prosedurasy būryn tırkelmegen mülıktı memlekettık kırıster organdaryna deklarasiialar beru arqyly jeŋıldetılgen tärtıpte tırkeuge mümkındık beredı. Zaŋdastyrylǧan mülık pen aqşa salyq alu maqsatynda kırıs bolyp eseptelmegendıkten tabys salyǧy salynbaidy. Tek Qazaqstannan tys jerlerdegı mülıktı jariia etu üşın 10 paiyzdyq alym alynady. Qarjyny ekı täsılmen zaŋdastyruǧa bolady. Aqşa qarajatty bank şottary arqyly räsımdei alasyz. Būl qarajatty azamattar qalauynşa bizneske, jyljymaityn mülık satyp alu sekıldı operasiialarǧa jūmsai alady. Būl jaǧdaida aqşanyŋ 10 paiyzy alym retınde alynady. Sonymen qatar, şetelde nemese qolma-qol ainalymdaǧy aqşany bank şottarynda körsetpei, ötınış jazu arqyly jariia etuge bolady. Būl rette biudjetke 10 paiyzdyq alym tölenedı. Eŋ dūrysy, aqşa qarajatynan basqa mülıktı jergılıktı atqaruşy organnyŋ janyndaǧy komissiiaǧa ötınış beru jäne tiıstı qūjattardy beru arqyly zaŋdastyruǧa bolady. Būl rette alym alynbaidy. Tek mülıktı zaŋdastyrǧan adam ony tırkeu, sonyŋ ışınde qūjattardy daiyndau men jasau boiynşa şyǧyndaryn töleidı» deidı Astana qalasy boiynşa Memlekettık kırıster departamentınıŋ Tüsındıru jūmysy basqarmasynyŋ basşysy Säule Baimaǧambetova.
Bürkıt NŪRASYL
