Altynşaş TABULDİNA, Astana qalasy №5 emhananyŋ bas därıgerı: ALDYN ALA JAZYLU – MEDİSİNALYQ KÖMEK SAPASYN JAQSARTADY

– Sälemetsızder me? Tıkelei tıldesu me eken? Altynşaş Jūmaşqyzy, balamnyŋ medisinalyq kartochkasyn üige alyp keteiın desem, därıger ony qolyma bermeidı. Osy dūrys pa?

– Ärine, därıgerıŋız dūrys aitady. Sebebı, Qazaqstan Res-publikasy Densaulyq saqtau ministrlıgınıŋ 10.09.2011 jylǧy «Ambulatoriialyq-emhanalyq kömek körsetetın ūiymdaǧy tırkeu ornynyŋ Nūsqaudy bekıtuı turaly» №606 būiryǧyna säikes, nauqastyŋ ambulatoriialyq kartasy em­hanada saqtaluy qajet. Köbıne aurular ony özımen bırge alyp ketetındıkten, joǧaltyp alady da, medisina qyzmetkerlerınen körıp jatady. Jalpy, joǧaryda atalǧan būiryq boiynşa emdeu mekemesındegı qūjattardyŋ saqtaluyna tırkeu bölımındegıler jauapty. Sondyqtan, kartochkanyŋ emha­nada bolǧany dūrys.

– Men №5 emhanaǧa tırkelgenmın. Jaqynda suyq tiıp, auyryp qaldym. Jūmystan sūrana almai­myn, kündızgı stasionarda emdeluıme bola ma? Ol üşın kımge jolyǧuym kerek?

– Ärine, bolady. Bızdıŋ emhanaǧa tırkelgen bolsaŋyz, aldymen uchaskelık därıgerıŋızge barasyz. Ol kısı syrqatyŋyzǧa bailanysty sızge joldama beredı. Sol boiynşa analiz tapsyrasyz. Sosyn kündızgı stasionardyŋ därıgerı analiz qorytyndylary boiynşa sızge em belgıleidı.

– Ol neşe künge sozylady?

– Syrqatyŋyzǧa bailanysty, bes künnen jetı künge deiın so­zyluy mümkın.

– Kündızgı stasionarda emdelu tegın be?

– İä, bızde bärı tegın, tegın medisinalyq kömek kölemı aiasynda emhananyŋ kündızgı stasionarynda aqysyz emdele alasyz.

– Keudemde süt bolmaǧandyqtan, 6 ailyq balamdy jasandy qospamen tamaqtandyruyma tura keldı. Aityŋyzşy, özım tırkelgen №5 emhanadan balalar qospasyn tegın aluyma bola ma?

– Süt qospasy jasan­dy tamaqtanatyn barlyq balalarǧa bırdei berıle bermeidı. Qazaqstan Respub-likasy Densaulyq saqtau ministrlıgınıŋ 2011 jylǧy 11 qaraşadaǧy № 786 būiryǧymen bekıtılgen tızım boiynşa ol tek medisinalyq nemese äleumettık körsetkışı bar balalarǧa ǧana berıledı.

–Būǧan deiın bız «Ki­rov» otbasylyq därıgerlık ambulatoriiaǧa qaralatyn edık, onda balalardy pe­diatr därıger qaraityn. Öte yŋǧaily edı. Al, qazır osy emhanadaǧy 23 uchaskede tırkelgenbız, jalpy täjıribe därıgerıne qaralamyz. Bır tüsınbeitınım, mūnda nege balalar men eresekter bır kezekte tūrady?

– Dūrys, sız qaralǧan ODA-da osyndai täjıribe qalyptasqan. Al, bızdıŋ emhanada jalpy täjıribe därıgerlerı jūmys ısteidı. Olar otbasy müşelerın tegıs qaraidy. Būl özın öte jaqsy jaǧynan tanytqan älemdık täjıribe, sondyqtan densaulyqty damytudyŋ 2011-2015 jyldarǧa arnalǧan «Salamatty Qazaqstan» baǧdarlamasynda jalpy täjıribelı därıgerlıkke ötu mäselesı qarastyrylǧan. Menıŋşe, jalpy täjıribe därıgerı bölımınıŋ keleşegı alda. 2013 jyly medisinalyq joǧary oqu oryndaryn pe­diatr därıgerlerınıŋ aqyrǧy tülekterı bıtırıp şyǧady, odan ärı qarai medisinalyq insti­tuttar tek jalpy täjıribe därıgerlerın daiarlaityn bola­dy. Al, bolyp jatqan uaqytşa qolaisyzdyqtar «kezeksız em­hana» jobasynyŋ şeŋberınde qaralǧan emdeluşılerdıŋ aldyn ala jazyluy arqyly şeşıledı dep oilaimyn.

– Menıŋ jetı ailyq balam bar, aiaq astynan äielım au­yryp, auruhanaǧa jatyp qaldy. Säbiımdı özım kütıp jatyrmyn. Aty–jönım – Saduaqasov Maqsat. Eŋbekke jaramsyzdyq paraǧyn kımnen alamyn?

– Qazaqstan Respublika­sy Ükımetınıŋ 2011 jylǧy 31 qazandaǧy № 1241 qaulysyna säikes, anasy auyryp, balaǧa qarai almaǧan jaǧdaida uaqytşa eŋbekke jaramsyzdyq paraǧyn nemese anyqtamany äielıŋızdıŋ emdelgen medisinalyq ūiymynan ala alasyz. Ol üşın sol mekemenıŋ basşysymen söilesuıŋız kerek.

– Bız qalaǧa jaqyn maŋda ornalasqan Talapker auy­lynda tūryp jatyrmyz. Bıraq mekenjai boiynşa №5 emhananyŋ aumaǧyna tırkelgenbız. Altynşaş Jūmaşqyzy, säbiımmen osy emhanaǧa qarala alamyn ba?

– Kışkentaiyŋyz neşe jas-ta?

– Tuǧanyna köp bola qoiǧan joq, naqtyraq aitsam, ji­yrma künnen asty.

– Joq. Sebebı, balalar tırkelu boiynşa emes, naqty tūratyn jerınde qaraluy ke­rek. Jaŋa tuǧan säbi bır aiyna deiın därıgerdıŋ baqylauynda bolady. Onyŋ üstıne Talapker kentı Astana qalasynyŋ şegıne kırmeidı.

– Jalpy, därıger men medbi­ke jas balany qanşalyqty jiı baqylauy qajet?

– Densaulyq saqtau ministrlıgınıŋ №164 būiryǧyna säikes, perzenthanadan şyǧarylǧan bırınşı üş kün ışınde därıger jaŋa tuǧan sau balanyŋ üiıne medbikemen bırge ba­rady. Balaǧa 14 kün tolǧanda habar alady jäne 1 aiynda qabyldauyna şaqyrady. Sodan 1 jasqa kelgenşe deiın är ai saiyn säbidı anasy därıgerdıŋ qabyldauyna äkelıp tūruy ke­rek.

– Jasym otyz segızde, jaqynda närestelı bol­dym. Keş bosanǧandyqtan bolar, säbiıme qatysty barlyq jäitterge, äsırese, densaulyǧyna qatty alaŋdaimyn. Egulerden keiıngı asqynular turaly ga­zet–jurnaldarda bolsyn, ǧalamtorda da köp jazyp jür ǧoi, sondyqtan qauıpsız eguler jasatqym keledı. Älsız vaksina turaly da estıdım. Balama sondai eguler jasatu­yma bola ma?

– «İnfanriks» – reaktagendık vaksina – jasuşasyz kökjötel difteriialy tyrysqaq vaksinasy, qūramynda difte­riialy anatoksin, tyrysqaqty anatoksin jäne üş tazalanǧan kökjötel antigenı bar. Qazırgı uaqytta osy vaksinamen AKDS vaksinasy jaqpai qalǧan jaǧdaida nevrologiialyq belgısı üdegen balalar ǧana egıledı.

– Balam biyl bırınşı synypqa barady. Balabaqşada bolǧan emespız, aityŋyzşy, qai uaqyttan bastap aldyn ala tekseruden ötsek bolady jäne mektep tabaldyryǧyn attamas būryn emhanaǧa qandai taldaular tapsy­ramyz?

– Qazaqstan Respublikasy Densaulyq saqtau ministrlıgınıŋ 2011 jylǧy 16 nauryzdaǧy №145 būiryǧyna säikes, mektepke barar aldynda kez kelgen bala arnauly maman därıgerlerdıŋ tekseruınen ötuı kerek. Olar: otolaringolog, okulist, nevropatolog, hirurg, stomatolog. Sonymen bırge balaŋyz kelesı taldaulardy: JQT, JNT, ı/q näjısın tap­syrady. Bır eskerte ketetın jäit, bızdıŋ emhanada arnauly mamandarǧa aldyn ala jazylu qajet.

– Barlyq jerde talon aluymyzdy talap etedı, sonyŋ saldarynan därıgerdıŋ qabyldauyn bırneşe kün kütuımızge tura kelıp jür. Būl bızge, emdeluşılerge ne beredı?

– Talon arqyly denı sau jäne dispanserlık esep­te tūrǧandar, balalar egıle alady, sondai aq «Sau bala­lar» künıne qabyldauǧa ja­zyla alady, al qatty auyryp tūrǧan nauqastar «filtr» kabinetıne qarala alady jäne därıgerdıŋ aurular boiynşa emdeluşılerdı qabyldaityn künıne jazyla alady. Sony­men bırge talon emdeluşınıŋ därıger qabyldauynda boludy aldyn ala josparlauyna jäne uaqytty ūtymdy paidalanuyna mümkındık beredı. Būl rette kez kelgen emdeluşı özınıŋ jūmys künın därıger qabyldauyndaǧy uaqytpen josparlai ala­dy, al därıger josparlanǧan emdeluşılerın kütıp, olarǧa qandai aqyl-keŋes beretını jönınde ızdenıp, daiyndalady. Osyndai jaǧdaida ǧana därıger emdeluşıge ūzaq uaqytyn bölıp, ony mūqiiat teksere alady.

– Keibıreuler talonsyz-aq, kezekke tūryp, därıgerge körınıp ketıp jatady. Son­da aldyn ala jazyludan ne paida?

– Ökınışke orai, būl jobany bızdıŋ emdeluşıler älı de bol­sa tüsınbei jatyr. Mäselen, emhanaǧa kelgen künı bırden barlyq tekserulerden ötıp, zertteuler men emdı de alyp ketudı ǧana küitteitınder az emes. Bızdıŋ tūrǧyndar öz densaulyǧy üşın naqty bır uaqytty ajyratuǧa jäne josparlauǧa üirenbegen. Bıraq, älemdık täjıribe basqaşa. Därıger qabyldauyna aldyn ala jazylsa, onyŋ jüktemesı azaiyp, kerısınşe medisinalyq kömek körsetu sapasynyŋ jaqsaratynyn köpşılıktıŋ älı de bolsa tüsınbei jatqany şyndyq. My­saly, jaqynda ıssaparmen Finliandiiada bolǧanymyzda, mynandai jäitke qanyqtyq: onda da därıger bızdıŋ eldegıdei tūrǧyndarǧa qyzmet körsetedı, bıraq olar aldyn ala jazy­lu arqyly tek 10 kısını ǧana qabyldaidy jäne telefon boi­ynşa 15 kısıge keŋes beredı eken. Telefondaǧy därıger keŋesın emdeluşı 13-15 kün kütuı mümkın. Soǧan qaramastan, būl memlekette medisinalyq kömek körsetudıŋ deŋgeiı öte joǧary bolyp esepteledı. Därıgerdıŋ normalanǧan jüktemesı medisinalyq kömektıŋ sapasyn jaqsartuǧa mümkındık beredı. Osyny közımızben körıp qaitqandyqtan, bız de aldaǧy uaqytta emdeluşılerımızben osyndai özara tüsınıstıkte jūmys ısteitın bolamyz dep ümıttenemız. Öitkenı, bızdıŋ därıgerler de ärbır emdeluşıge barynşa köŋıl audaru üşın küş jūmsauda.

– Menıŋ balam jiı auyra­dy. Därı–därmekterdı ünemı därıhanadan satyp alamyz. Özıŋız bılesız, qazırgı kezde arzan därı joq, azdap qana alǧannyŋ özınde köp aqşa ketedı. Emhanadan tegın därı-därmek aluǧa bolady degendı estıdım. Sony qalai aluǧa bolady?

– İä, Qazaqstan Respub-likasy Densaulyq saqtau ministrlıgınıŋ 2011 jylǧy 14 qaraşadaǧy №786 būiryǧyna säikes, belgılı auru­larmen auyratyn adamdar ambulatoriialyq deŋgeide tegın medisinalyq kömek körsetu kepıldı kölemı şeŋberınde tegın därı-därmektermen jäne medisinalyq maqsattaǧy būiymdarmen qamtamasyz etıledı. Balaŋyz dispanserlık esepte tırkelgen be?

– Joq.

– Al, tegın därıler tek dispanserlık esepte tūrǧan emdeluşılerge ǧana berıledı.

– Altynşaş Jūmaşqyzy, uchaskemızde därıger joq.

– Qai uchaske?

– 18–ınşı, därıgerımız dekrettık demalysqa ketken, endı bızdı kım qaraidy?

– Eş alaŋdamaŋyz, uchaskede därıger bolmaǧan jaǧdaida, uchaskege üige şaqyru jäne ärı qarai qabyldauǧa şaqyryp otyratyn nemese üiınde baqylaityn belgılı bır därıger bekıtıledı. Üstımızdegı jyldyŋ tamyz aiynda Astana qalasynyŋ medisinalyq universitetın bıtırgen jas mamandardy asyǧa kütudemız. Qalai bolǧanda da, därıgersız qalmaisyzdar.

Gülbarşyn ÖKEŞQYZY