«Küş – bılekte emes, bılımde» deidı dana halqymyz. HHI ǧasyr – aqyl-oi, bılım-ǧylym, innovasiia men kreativtılık negızınde ünemı özgerıp otyratyn orta qalyptastyrdy. Egemendık alǧaly bılım salasynda auyz toltyryp aitarlyqtai tyŋ jobalar jüzege asty. Al biyldan bastap Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa memlekettık baǧdarlamalardan ūlttyq jobalar formatyna köşu jüzege asyryluda. «Bılımdı ūlt» sapaly bılım beru» ūlttyq jobasynda jedel şeşımderdı talap etetın jäne halyqtyŋ qajettılıgın qamtamasyz etuge baǧyttalǧan mäseleler boiynşa memlekettık baǧdarlamamen sabaqtastyq saqtalǧan.
Ūlttyq jobada balalardy mektepke deiıngı tärbiemen jäne oqytumen qamtu, qalalyq jäne auyldyq mektepter arasyndaǧy oqytu sapasyndaǧy alşaqtyqty azaitu, oquşy oryndarynyŋ tapşylyǧy problemalaryn şeşu üşın mektep salu, qauıpsız jäne jaily bılım beru ortasyn qūru jäne basqa da mäseleler jalǧasyn tapty. Joba sapaly bılım aluǧa qoljetımdılıktı keŋeituge mümkındık beredı. Ūlttyq joba bes mındetten qūralǧan tört baǧyttan tūrady.
«Bılımdı ūlt» sapaly bılım beru» ūlttyq jobasy turaly aitqanda, bız būl qūjatty bılım berudı damytu tūjyrymdamasymen bırge qarastyruymyz kerek. Būl qūjatty jyl soŋyna deiın bekıtu josparlanyp otyr. Ūlttyq jobaǧa säikes elımızde tolyq jinaqtalǧan auyl mektepterınde jan basyna qarjylandyru bırtındep engızıletın bolady, pedagogterdıŋ eŋbekaqysyn arttyru mäselesı qaralady. Ūlttyq joba 4 negızgı baǧyttan, 5 mındetten, 15 körsetkışten jäne 26 ıs-şaradan tūrady. Onyŋ erekşelıgı – ol naqty jäne eŋ maŋyzdy mındetterge baǧyttalǧan. Eger 2016-2019 jyldarǧa arnalǧan memlekettık baǧdarlamamen salystyratyn bolsaq, onda būl jerde ıs-şaralar 10 ese az. Bıraq būl problemalar az şeşıledı degendı bıldırmeidı. Däl osy jerde memleket negızgı qol jetkızuge bolatyn jäne eŋ qajettı mındetterge basa nazar audarady» dedı Bılım jäne ǧylym ministrı A.Aimaǧambetov.
Sonymen qatar, ministr bır jarym jyl ışınde pedagogterdıŋ qūqyqtaryn būzǧany üşın 200-den astam türlı lauazymdy tūlǧa jauapkerşılıkke tartylǧanyn aitty.
Balabaqşamen tolyq qamtylady
Bırınşı mındet – mektepke deiıngı tärbie men oqytudyŋ qoljetımdılıgı jäne sapasyn qamtamasyz etu. Osy mındettı oryndau üşın «aqşa balamen bırge jüredı» qaǧidaty boiynşa vaucherlık qarjylandyru jolymen memlekettık tapsyrysty ornalastyru arqyly mektepke deiıngı ūiymdar jelısın damytu jönındegı jūmys jalǧasatyn bolady. Nätijesınde 2025 jylǧa qarai 2 jastan 6 jasqa deiıngı balalardy mektepke deiıngı bılımmen qamtu 95 paiyzǧa, 3 jastan 6 jasqa deiın 100 paiyzǧa jetedı.
Būdan basqa, Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy aiasynda barlyq mektepke deiıngı ūiymda bala damuynyŋ jaŋa modelı engızıletın bolady. «Oiyn arqyly oqytu» qaǧidaty negızınde memlekettık standart özgertıledı. «Qazırgı örkenietke ūmtylǧan qoǧam talabyna säikes, elımız damyǧan elderımen iyq tıresıp tūru üşın bılımdı, zerdelı, öz betımen ıs-äreket ete alatyn, qoǧamnan öz ornyn taba alatyn şäkırtterdı daiyndau – ūstazdyŋ mındetı. Ūly pedagog V.A.Suhomlinskii oiyn oinamai, bala tolyqqandy damymaidy dep jazǧan. Oiynǧa da basqa oqytu formalary siiaqty arnaiy psihologiialyq qaǧidalar talap etıledı. Mekteptegı oquşy ömırınıŋ köp bölıgı 45 minuttyq sabaqta ötedı. Mıne, osy kezde oquşy tek bılım alyp qana qoimai, şyǧarmaşylyqpen ainalysuy kerek. Osy tūrǧydan ūlttyq joba ūrpaq üşın paidaly der edım. Sebebı qazırgı balalar qoldaryndaǧy gadjetke telmırıp robotqa ainalyp barady. Bır-bırımen söilesu, būrynǧydai dene qozǧalystaryn jasai otyryp oinau degen tüsınık atymen joq» dedı elordalyq mūǧalım Dina Jaisaŋbaeva.
12 jyldyq bılım
«Bılımdı ūlt» sapaly bılım beru» ūlttyq jobasynyŋ ekınşı mındetı – orta bılım beru sapasyn arttyru. Atap aitqanda, öŋırler, qalalyq jäne auyldyq mektepter (PISA) arasyndaǧy oqytu sapasyndaǧy alşaqtyqty azaitu. Ūlttyq joba aiasynda oquşylardyŋ bılım sapasyndaǧy alşaqtyqty azaitu boiynşa keşendı şaralar qabyldanatyn bolady. Joba şeŋberınde 12 jyldyq oqytuǧa köşu josparlanyp otyr. Biyldan bastap qosymşa bılım beruge memlekettık tapsyrys ornalastyru josparlanuda. Būl prosess konkurstyq negızde jäne jeke ūiymdarda ötedı.
«Elımızde 12 jyldyq bılım beru jüiesıne köşudıŋ alǧaşqy satylary 2011-2014 jyldary qolǧa alynǧan bolatyn. Osy jyldardan bastap mektepterde oqulyqtar jaŋartylyp, jaŋa standartqa ikemdele bastady. XXI ǧasyrdyŋ zerek jastaryna jaŋaşa oilau men özgeşe jüiede bılım beru bügıngı taŋnyŋ basty talaby ekenın eskersek, būl özgerıster tolyǧymen qoldauǧa ie bolary sözsız. Barlyq oqytu baǧdarlamalaryn jaŋartyp, bazany jetıldıru, ūstazdardy qaitadan daiarlyqtan ötkızıp, baǧalaudyŋ jaŋa türın engızu qadamdary tolyǧymen nätijelı jüzege asty. Ärine, alǧaşqyda jaŋa bastamaǧa qarsy ata-analar qatary az bolǧan joq. Bıraq qazır köpşılıktıŋ közı 12 jyldyq bılımnıŋ maŋyzdylyǧyna jettı. Mysaly, şetelderde 12 jyldyq bılım beru äldeqaşan bastalyp ketken» dedı bılım salasynyŋ sarapşysy Bauyrjan Sadyq.
Qauıpsız mektep
Üşınşı mındet – mektepterdı jaily, qauıpsız jäne zamanaui bılım beru ortasymen qamtamasyz etu. Bala qauıpsızdıgı mäselesınıŋ maŋyzy zor. Är ata-ana balasynyŋ qauıpsız ortada ömır sürıp, denı sau, bılım-bılıgı mol sanaly ūrpaq bolǧanyn qalaidy. Ol üşın balabaqşa men mektepterdegı qauıpsızdık şaralary senımge selkeu tüsırmeitındei boluy qajet. Prezident öz Joldauynda: «Balalar qauıpsızdıgınıŋ maŋyzdylyǧyn eskerıp, bükıl mektepter men balabaqşalardy beinebaqylau jüiesımen qamtamasyz etudı, mektep psihologtarynyŋ jūmysyn küşeitudı jäne basqa da däiektı şaralardy jüzege asyrudy tapsyramyn» degen bolatyn. Bügınde atalǧan jūmystarǧa bailanysty, qajettı ıs-şaralar qolǧa alynyp, jüielı jūmystar atqarylu üstınde.
Oquşy oryndarynyŋ tapşylyǧyn qysqartu üşın 2025 jylǧa qarai 1000 mektep salu josparlanǧan. Nätijesınde üş auysymdy mektepter joiylyp, apatty mektepter ülesı 0,1%-ǧa deiın qysqartylady dep kütılude. 2025 jylǧa qarai şaǧyn qalalarda, audan ortalyqtarynda, auyldarda 5000 mektep modernizasiialanyp, balalardy oqytu üşın qauıpsız jäne qolaily jaǧdailar jasalatyn bolady.
Tegın tehnikalyq bılım
Törtınşı mındet – qoljetımdı jäne sapaly tehnikalyq jäne käsıptık bılımmen qamtamasyz etu. Eŋbek naryǧynda jūmysşy mamandarǧa degen sūranys arta tüskelı qaşan. Ekonomika men öndırıs salasy qaryştap damyǧan saiyn öz ısın jetık bıletın mamandardyŋ da auadai qajet ekenı belgılı. Al būl sūranysty qanaǧattandyru üşın bırqatar qūzyrettı organdar maŋyzdy jobalar men baǧdarlamalardy ıske qosty. Sonyŋ bırı – «Barşaǧa arnalǧan tegın käsıptık-tehnikalyq bılım beru» jobasy. Osydan tört jyl būryn qoldanysqa engızılgen bastamanyŋ nätijesınde qazaqstandyq jastardyŋ tegın bılım aluyna mümkındık tudy. Joba Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ tapsyrmasymen jüzege asyrylǧan bolatyn. Onyŋ tärtıbı «Nätijelı jūmyspen qamtudy jäne jappai käsıpkerlıktı damytudyŋ 2017-2021 jyldarǧa arnalǧan «Eŋbek» memlekettık baǧdarlamasynyŋ bırınşı baǧytynda aiqyndalǧan. Ūlttyq joba aiasynda būl bastama qaita jaŋǧyryp, 2025 jylǧa qarai jastardyŋ 100 paiyzy qajettı mamandyqtar boiynşa tegın tehnikalyq jäne käsıptık bılımmen qamtamasyz etıletın bolady. Qamtudy ūlǧaitu nätijesınde NEET sanatyndaǧy jastar ülesınıŋ tömendeuı kütılude.
Al besınşı mındet – qazaqstandyq joǧary oqu oryndarynyŋ bäsekege qabılettılıgın arttyru. Ūlttyq joba şeŋberınde Nazarbaev Universitetınıŋ täjıribesı boiynşa 20 akademiialyq artyqşylyq ortalyǧy (15 öŋırlık jäne 5 pedagogikalyq JOO) jäne 2 ozyq JOO qūrylatyn bolady. Sonymen qatar 2025 jyldyŋ soŋyna deiın şeteldık joǧary oqu oryndarynyŋ 5 filialyn aşu josparlanuda, būl jastardyŋ elden ketuın qysqartuǧa mümkındık beredı.
Ūlttyq joba aiasynda bılım salasyna bırqatar özgerıster men jaŋartular endı. Al jobanyŋ qanşalyqty nätijelı bolary – uaqyt enşısınde.
