Sūm soǧystyŋ nebır näubetı men zūlmatyn körıp, elge aman-esen oralǧan maidangerler bız üşın tarihtyŋ tırı jädıgerı ıspettes. Solardyŋ bırı Myŋaidar Boranbaev bügınde Astana qalasynda tūrady. Nebärı on jetı jasynda qandy qyrǧynǧa attanyp, Belarus, Ukraina, Germaniia, Polşa jerlerındegı ūrysqa qatysqan aqsaqal biyl torqaly toqsanǧa toldy. Osynau mereitoi qarsaŋynda ardager atanyŋ şaŋyraǧynda qonaqta bolyp qaitqan edık.
– Soǧys degen suyq sözdı eŋ alǧaş 1941 jyldyŋ 22 mausymy künı estıdım, – dep bastady äŋgımesın Myŋaidar ata. – Ol kezde on törtten endı asqan balamyn. Arada üş jyl ötken soŋ, özım tuyp ösken Qostanai oblysynyŋ Amangeldı, Jangeldı jäne Äulieköl audandarynan bes jüzdei jıgıt maidanǧa şaqyrylyp, Amanqaraǧai stansasynan Reseige qarai jol jürıp kettık. Cheliabı oblysynyŋ Şūbarköl qalasy maŋynda ekı ailyq äskeri äzırlıkten keiın bızdı Belorussiiaǧa jıberdı. Sondaǧy Belostok qalasynyŋ tübınde ştab bar eken. Ştabtaǧylar qolymyzǧa besatar myltyq pen ekı granata ūstatyp, Odra özenıne baǧyttady. Tapsyrma boiynşa sudyŋ arǧy jaǧyndaǧy Ştettin şaharyn faşisterden azat etuımız kerek. Jürıp kelemız, jürıp kelemız. Özenge jaqyndaǧanda köpırdıŋ joq ekenın bıldık. Onyŋ ornyna saperler qaiyqtardy tızbektei qoiyp, üstın taqtaimen şegelep, kışıgırım ötkel jasap qoiypty. Salmaq tüsken saiyn onysy töŋkerılıp kete jazdaidy. İtşılep jürıp, özennen de öttık-au. Ştettin degenımız – millionnan asa tūrǧyny bar ülken qala eken. Bırneşe apta boiy atysyp, üidı-üilerge jasyrynǧan faşisterdıŋ közın qūrttyq.
Būdan soŋ keiıpkerımız Gorkau, Breslau, Blankeihaim öŋırlerınde şaiqasypty. Soŋǧysyna kelgende tas şyǧaratyn şahtaǧa tūtqyndardy aş-jalaŋ qamap, keiın krematoriide örteitının körıp, sol soraqy körınısten bıraz uaqyt es jiia almai jürgen eken. Artynşa keŋes jauyngerlerı Baltyq teŋızıne jetıp, port arqyly qaşqaly jatqan nemısterdıŋ jolyn bögeidı. Būl – Ūly Jeŋıstıŋ de jaqyndap qalǧan kezı edı. Quanyşty kündı Myŋaidar ata Rostok qalasynda atap ötedı. Odan keiın Kavkaz maŋyndaǧy äskeri okrugke jıberılıp, 1950 jyldyŋ qazan aiynda üiıne oralady.
– Ökınıştısı, Qostanai oblysynan maidanǧa bırge attanǧan bes jüzdei jıgıttıŋ tek otyzdaiy ǧana qaittyq. Beibıt künge köbı jete almady, – dep aqsaqal az-kem ünsız qaldy.
Elge kelısımen Myŋaidar ata soǧystan keiın qaŋyrap qalǧan auyl men qalalardy qaita tūrǧyzu jūmystaryna belsene atsalysady. Joǧary bılım aluǧa ūmtylyp, instituttyŋ pedagogikalyq bölımıne tüsedı. Oqudy tämamdaǧan soŋ, otbasyn qūrady. Jūbaiy Alma äje de – sanaly ǧūmyryn şäkırt tärbiesıne arnaǧan ardaqty ūstaz. Qos pedagog qol ūstasyp, alpys jyl boiy bırge otasqan. Äjei byltyr dünieden ozypty.
– Astanaǧa köşıp kelgenımızge on bes jyldyŋ jüzı boldy. Şükır, qazırgı künımızge täube. Menı qūrmettep, balalarǧa ösietın aitsyn dep, osyndaǧy mektepterge şaqyrady. Är barǧanymda «Qazaqi bolmystaryŋdy joǧaltpaŋdar, qazaqşa söileŋder» dep aqylymdy aityp jürmın. Sondaida anau anekdot eske tüsıp ketedı. Bır qazaqtyŋ balasy orys qyzyna ǧaşyq bolyp, «Ainalaiyn, men senı jaqsy köremın» degendı «Iа vas krugom obhoju i horoşo viju» dep audarǧan eken. Qazaq tılı – şūraily, qazynaly tıl ǧoi. Mäŋgılık el bolǧymyz kelse, ūrpaqtarymyz tılımızdı öşırmei, kerısınşe, ösıruı kerek, – dedı qart.
Aqsaqal toqsanǧa iek artsa da älı qairaty qaitpaǧan, eŋsesı bügılmegen. Laiym osyndai baquatty qalpy nemere-şöberelerınıŋ ortasynda aman-esen jürse eken degen tılegımız bar.
Botagöz Maratqyzy
