Nauryzdyŋ nasihaty men naq sipaty

Jyl saiyn Ūlystyŋ Ūly künı – Ūlys kün jaqyndaǧanda Mädeniet jäne sport ministrı Arystanbek Mūhamediūlynyŋ ūlttyq meiramdy toilauǧa qatysty maqalasy elımızdegı BAQ-tarǧa şyǧady. Bır baiqaǧanym, jylda (4 jyldan berı şyǧyp keledı) maqala avtory formasyn säl özgertıp, būrynǧy aitqan ūsynys, oi-pıkırlerın qaitalaidy. Sözım däleldı boluy üşın, naqty mysal keltıreiın. Osydan 4 jyl būryn, «arda» jurnalynda («arda», №3, nauryz, 2015 jyl) A.Mūhamediūlynyŋ «Nauryz – ızgılık nyşany» atty maqalasy jariialandy. Onda ūlttyq meiramdy jaŋaşa toilaudyŋ 9 türlı joly körsetılgen. Mıne, biyl «qamshy.kz» saitynda (https://www.qamshy.kz/article/aristanbek-muxamedyuli-nawriz-zhanha-formatta.html) ministrdıŋ sol maqalasy taǧy şyǧypty. Tört jyl būrynǧy ūsynystary aina-qatesız qaita berılgen. Keibır jerlerıne Elbasynyŋ «Ūly dalanyŋ jetı qyry» maqalasynan üzındıler qosqan.

Qynjyltatyny, mi­nistr­dıŋ osy kezge deiın aitqan bırde-bır ūsynysy tolyq jüzege asyrylyp, Nauryz meiramyn toilauǧa tübegeilı özgerıs enbedı. Nege? Sebebı Nauryz älı künge deiın naǧyz halyqtyq meiramǧa ainalǧan joq. A.Mūhamediūly jyl saiyn: «Nauryzdy toilai otyryp, bız bar şarapatymyzdy büldırşınderge arnauymyz kerek» dep jazady. Jaŋa jyldy asyǧa kütetın balalar Nauryzdan tosyn jaŋalyq kütpeidı. Sebebı belgılı. Nauryz­dyŋ nasihaty joqtyŋ qasy. Bır ǧana mysal. Jaŋa jyldyŋ aldynda, qaraşanyŋ soŋy men jeltoqsannyŋ basynda bükıl azyq-tülık dükenderı sörelerge kämpitterdıŋ neşe türın samsatyp qoiady. Sol kämpitterdı är üidegı bala asyǧa kütıp otyrady. Nauryzda nege solai jasamaimyz? Mıne, Ūlystyŋ Ūly künıne onşaqty ǧana kün qaldy. Düken sörelerınen merekelık nyşan baiqalmaidy.
Bız byltyr osy taqyrypta maqala (qaraŋyz: «Nauryzdy jaŋaşa toilau», «Astana aqşamy», №34-35, 22 nauryz, 2018 jyl) jazyp, Nauryzdy balalarǧa jaqyndatudyŋ joldaryn körsettık. Sonyŋ bırı – balalarǧa jappai merekelık syilyq ülestıru. Būl jūmys­ty jüzege asyru Bılım jäne ǧylym, Mädeniet jäne sport ministrlıkterınıŋ, jergılıktı äkımdıkterdıŋ qolynan keledı. Qynjylarlyq jait, bızde Elbasy aitpai, eşkım eşteŋe ıstemeidı. Mysaly, qaǧazyna ūlttyq oiyndar, salt-dästürler beinelengen kämpitter, 0,5 bötelkege qūiylǧan qymyz, şūbattardy köptep şyǧaryp, tegın taratsaq, är bala Nauryzdy taǧatsyzdana küter edı. Äzırşe, ministr
A.Mūhamediūly: «ūlttyq taǧam aiasynda äzırlenetın jent, tal­qan, balqaimaq, kılegei, qūrt, süzbe, uyz, ırımşıktı ädemı de şaqty etıp äzırleu prosesın jolǧa qoia­tyn mezgıl jettı» dep ūsynys aitumen şektelude. Jyl saiyn ūsynys aita bermei, qolǧa alu kerek emes pe? Tört jyldan keiın ministr osy ūsynysyn jazyp, maqala jariia­laityn siiaqty.
Arystanbek Mūhamediūly studentter men oquşylardyŋ ūlttyq meiramdy otbasynda, jaqyndarymen bırge qarsy aluǧa mümkındık tuǧyzuy üşın 24 nauryz-1 säuır aralyǧyndaǧy 3-şı toqsannyŋ kanikulyn 10 künge: 14-23 nauryz künderıne jyljytudy ūsynudan şarşamai keledı. Bıraq ūtymdy ūsynys qanşa jyl ötse de, jüzege asyrylǧan joq. Sebebı oǧan da ūlttyq erık-jıger kerek. Menıŋşe, mūndai jıger su jaŋa Bılım jäne ǧylym minis­trı
Küläş Şämşidinovada bar. Endeşe, ekı ministr bırlesıp, Prezident Äkımşılıgıne ūsynyspen şyqsa, bır nätije boluy bek mümkın.
Ministrdıŋ: «jauqazyn, bäişeşek nemese qyzǧaldaq Nau­ryzdyŋ atributtyq belgısı, emblemasy retınde bekıtudı qajet etedı» degen ūsynysy da äzırşe söz jüzınde qalyp otyr. Äitpese, Ūlys künın öz därejesınde qadırleuge ūmtylsaq, täuelsızdıktıŋ 28 jylynda Nauryzdyŋ tüpkılıktı emblemasyn el bolyp bırauyzdan bekıtıp, Nauryzdy toilau jönınde Ükımettıŋ arnaiy qaulysyn şyǧaratyn uaqyt äldeqaşan bolǧan.
Törtınşı ūsynysy – nauryz aiy­nyŋ 21-nen 22-ne qaraǧan tünı, Kün men Tünnıŋ teŋelu sätınde, tün ortasy auǧanda jap­pai Jaŋa kündı qarsy alu dästürın tületkenımız abzal. Būl – öte qūptarlyq ūsynys. Alaida ol tünde jaŋa kündı jūrttyŋ bärı qarsy almaidy. Öitkenı Jaŋa jyl tünı degen ūǧym sanamyzǧa äbden sıŋıp ketken. Saǧat tılı tura tüngı 12-nı körsetkende, Elbasy teledidardan barşa
qazaqstandyqtardy qūttyqtaidy. Student kezımızde Elbasynyŋ qūttyqtauynan keiın, bärı­­mız mäz-mäiram bolyp, bır-bırı­mızdı Jaŋa jylmen qūttyqtap, şampan atatyn dästür boluşy edı. Osyndai bükılhalyqtyq dästür joq.
Ministrdıŋ taǧy bır tamaşa ūsynysy bar, ol – Amal meiramyn toilaudy jalpyhalyqtyq sipatqa ainaldyru. Jasyratyny joq, būl meiramdy elımızdıŋ batys öŋırınıŋ tūrǧyndary ǧana joǧary därejede toilap jür. Basqalar jatyrqai qaraityn siiaqty. Bar bolǧany jūrt äleumettık jelıler arqyly bır-bırın qūttyqtap, körısu künınıŋ suretın salyp, ystyq yqylasyn jetkızıp jür.
Qūzyrly vedomstvo basşysy jyl saiyn qaitalaityn ūsynystyŋ bırı – «jyl saiyn qys ailarynda berıletın ädebiet pen öner salasy qairatkerlerıne arnalǧan stipendiialardy tabys etu merzımın Nauryz meiramyna auystyrǧan abzal». Ärine, ūtymdy-aq ūsynys. Tek ministrdıŋ ädebiet pen önerge qatysty osyndai jaŋalyqty ömırge engıze almai otyrǧany qynjyltady. Äitpese, Ükımetke, Prezident Äkımşılıgıne hat jazyp, Jaŋa jylda berıletın syi-siiapatty Nauryzǧa auystyrtuǧa küşı jetedı emes pe? Mysaly, elımızde kenje qalǧan balalar ädebietındegı «Jyldyŋ eŋ üzdık jazuşysy» atty baiqau ötkızıp, onyŋ jeŋımpazdaryn 21 nauryz künı marapattasa, qandai keremet bolar edı!
Arystanbek Mūhamediūly: «Nauryzǧa äbden jattandy bolǧan şapan men kamzoldyŋ ornyna, maqtanyşpen kietındei ūlttyq kiım tıktırıp, barşa qazaqstandyqtar Nauryzdy sol kiımmen qarsy alsa, nūr üstıne nūr bolar edı» degenın de jylda qaitalap jür. Ökınıştısı sol, jyl saiyn Nauryz toiynda jūrttyŋ bärı Qytaida tıgılgen, qazaqy oiu salynǧan arzan şapan, kamzoldardy kiıp şyǧady. Öitkenı bız Nauryzdy äiteuır bır ötkızu kerek meiram dep qabyldap kelemız. Şyndyǧyna kelsek, Ūlys künınde jasandylyq köp. Jasandy sahna qūrylady. Sol sahnaǧa aq şapan men aiyr qalpaq kigen jasandy aqsaqal şyǧyp, bata beredı. Nege sol jerge ata bolyp kiıngen jas akter emes, barşa el bıletın şyn aqsaqal şyqpaidy. Älde, elde bata beretın aqsaqaldar qalmaǧan ba? Arystanbek aǧamyz tym qūryǧanda osy mäselenı şeşıp, arnaiy būiryq şyǧaryp, sahnaǧa şyn aqsaqal şyǧyp, bata bersın degen ūiǧarym jasasa, nūr üstıne nūr bolar edı-au! Ūlttyq kiım mäselesı de däl qazır şeşılmeitını anyq. Sūranys joq. Juyrda Almatyda tübı türkı elderınıŋ ökılderı bas qosqan jiynda boldym. Tür­kımen, täjık qyzdary zamanaui kiımderınıŋ özın ūlttyq koloritpen tıktırgen. Ärı ūlttyq, ärı jaŋaşyl, ärı ūqypty. Qazaq qyzdary türıktıŋ kiımın kigen. Demek, bız ūlttyq memleket qūrmai tūryp, keŋestık sanadan täuelsız sanaǧa ötpei tūryp, jaŋaşyl ūlttyq kiımge de sūranys tuǧyza almaimyz.
Arystanbek Mūhamediūly jyl saiyn: «Qydyr babany Nau­ryz meiramyn ötkızu barysynda ūtymdy paidalanǧan abzal. Aitalyq, ol jūrtqa bata berumen şektelmei, syilyqtar da ülestıretın bolsa» dep jazady. Qūptarlyq ūsynys! Bıraq Qydyr atanyŋ beinesın de, Nau­ryzdyŋ özın de ūlttyq meiram retınde nasihattai almai kelemız. Ministr aitqandai, «Qydyr atanyŋ meiırımı büldırşınder köŋılımen ūştaspai» otyr. Sebebı Qyzyr atanyŋ beinesı är balanyŋ sanasyna sıŋbegen. «Qyzyr tünınde Qydyr ata är balaǧa jaqsylyq, qūt-bereke äkeledı» degendı nanymdy, qarapaiym tılmen jetkıze almadyq. Barlyq bala Qydyr atanyŋ kım ekenın bılmeidı. Bılgısı kelıp, qūmartpaidy. Öitkenı nasihat joq. Ol tügılı, nauryz aiynyŋ basynda (bır ai būryn) är qalanyŋ törınen «Ūlystyŋ Ūly künı qūtty bolsyn!» degen jazudy Qydyr ataǧa aitqyzyp, ülken bilbordtarǧa jazyp, ılıp qoiuǧa da kejegemız keiın tartuda. Qysqasy, bızge sözden ıske köşetın kez keldı.