QAZAQ ŪLTYN, QAZAQSTANDAǦY HALYQTAR DOSTYǦYN ŞETELDERDE QALAI NASİHATTAP JÜRSIZ?
Meruert QŪMAROVA, jurnalist, «Bolaşaq» baǧdarlamasynyŋ stependiaty:
– Jaqynda Londondaǧy Bukingem saraiynan 100 metr jerde Qazaqstannyŋ beibıtşılık jäne kelısım ortalyǧy aşyldy. Ūlybritaniiadai multimädeniettı elge etnosaralyq toleranttyq pen kelısımnıŋ qazaqstandyq modelın nasihattauǧa, ekı el arasyndaǧy yntymaqtastyqty nyǧaituǧa baǧyttalǧan ortalyqqa bız de bas sūqtyq. Şette jürgen qazaqtar üşın at basyn būratyn tuǧan jerıŋnıŋ bır pūşpaǧy sekıldı müiıstıŋ paida bolǧanyna, nesın jasyraiyq, qatty quandyq. «Saǧynǧanda ne özıŋ tyŋdarsyŋ, ne qazaqty tanytu folklorynan, onyŋ ışınde änderınen bastau kerek, bır şeteldıkke syilarsyŋ» dep jolǧa şyǧarda äpkem Janna Dulatqyzy bergen «Qazaqtyŋ 1000 änı» atty än-jinaqty aşylu saltanatynyŋ märtebelı qonaǧy – Ūlybritaniia Parlamentınıŋ deputaty Toni Boldri myrzaǧa tabys ettım.
Al, taiauda Brunel universitetı aumaǧynda qūruly tūrǧan kiız üidı körgende, «oihoi, qazaqtyŋ toiy mūnda da bolyp jatyr ma?» dep qatty taŋǧalǧanym ras. Söitsem, būl kiız üi Laura men Pit esımdı britandyqtardyŋ jeke käsıbıne ainalǧan eken. Olar Qazaqstandy körmese de, kiız üidıŋ tarihyn, paidasyn, jaqsy tūstaryn bır qazaqtai bıledı. Ekeuı ekı saǧatta qūratyn kiız üidıŋ baǧasy, onyŋ türlerıne qarai şaryqtap kete beredı. Demek, qazaqqa basqa ūlt pen memleketterge jaltaqtai bermei, barymyzdy baǧalap, ūlttyq bolmysymyzben, salt-dästür, mädenietımız jäne damu jolymyzben bölısetın, maqtanatyn, körsetetın kez keldı degen oi tüidım.
Abdulla Kobanoglu, jeke käsıpker, Fransiiada 34 jyldan berı tūrady:
– Fransiiaǧa sonau 1980 jyldary özım tuyp-ösken Türkiiadan köşıp keldım. Men 1946 jyldary Qazaqstannyŋ şyǧysynan äuelı Qytaiǧa ötıp, bıraz jyldan keiın Päkıstan arqyly Türkiiaǧa taban tıregen qazaqtardyŋ ūrpaǧymyn.
Özım siiaqty jastarǧa ılesıp, Europaǧa qonys audarǧanda közdegenım – mūsylmandarǧa, aziialyqtarǧa dūrys közqaras qalyptasqan osy Fransiia edı. Mūnda jolym boldy. Öitkenı, menı Sent-Uan qalasynyŋ futbol klubyna şabuyldauşy qylyp aldy. Tört jylǧa taiau oinadym, keiın tızem şytynap, futbolşylyq käsıbıme nükte qoiuǧa tura keldı.
Qazır Parijdıŋ Belvil kvartalynda terıden būiymdar men kiım tıgetın şaǧyn tıgınhananyŋ qojaiynymyn. Qarap tūrsaŋyzdar, bızdıŋ önımderımızdıŋ barlyǧynyŋ zat belgısınde Qazaqstannyŋ tuy beinelengen. Tūraqty tūtynuşylarym sūraidy: «Qazaqstan degen qandai el?» dep. Sondai kezde «būl eşkımge qaraptan–qarap soqtyqpaityn, soŋǧy 20 jylda täuelsız memleket retınde daŋǧyl damu jolyna tüsken, jüzdegen ūlt ökılderı meken etse de, qoǧamdyq kelısımge ūiyǧan menıŋ atamekenım» dep jauap beremın.
Maǧjan SAǦYMBAEV, jihankez:
– Qos doŋǧalaqty şaitan arbamen 20 aidyŋ ışınde bükıl dünie jüzın aralap şyǧudy közdegen «Bike The Earth» jolsaparymdy 1 mamyr – Qazaqstan halyqtarynyŋ bırlıgı künı bastaǧan edım. Qazır onşaqty eldıŋ aumaǧyn köktei ötıp, Fransiianyŋ Lion qalasyna aialdadym. Jolşybai körgen-bılgenderımmen Qazaq geografiialyq qoǧamynyŋ internettegı arnaiy betşesınde bölısıp otyrmyn. Aitpaǧym, jolda kezdesetın adamdardyŋ basym bölıgı meiırımdı, adamgerşılıgı mol jandar bop keledı. Sondyqtan ūzaq saparǧa şyqqan jihankezden fizikalyq myqtylyqtan bölek, toleranttyq tözımdılık te talap etıledı. Eger sız özıŋız şyn ıltipat körsetpeseŋız, aşylmasaŋyz, sızge kım jyly qabaq tanyta qoiar deisız? Mysaly, men Soltüstık Osetiiada boldym. Şeşenstanǧa baryp, şeşenderdıŋ otbasynda qonaq bolyp qaitqan orys jıgıtterın kördım. Sondyqtan «Adamzattyŋ bärın süi bauyrym dep» Abai aitqan sözdıŋ tereŋ mänısın özge halyqtardyŋ tūrmys-tırşılıgımen jaqynyraq tanysqanda tüsıne tüsedı ekensıŋ. Özım de jürgen jerımde Qazaqstan turaly aita jüremın. Mysaly, 8 qyrküiekte Şveisariianyŋ «St.Galler Tagblatt» gazetınde jolsaparym jaiynda bır bettık maqala şyqty.
«Älemnıŋ azamaty bolyŋdar» degendı Elbasy jastarǧa jiı aitady. Aitylǧan sözdıŋ astaryn üiden ūzap şyqpaǧandar ūǧyna qoiuy ekıtalai. Al, menıŋ būdan būrynǧy, qazırgı saparlarymda tapqan tanystarym men dostarymdy sanamalasam, baiaǧyda bır auyl bolatyndai eken.
Daiyndaǧan: Ädılbek Japaq
