Ұстаз – ұлы мамандық.
«Бір әріп үйреткенге қырық күн қызмет ет».
Кемел мұғалім – келешек кепілі…
Мұндай игі жолдарды тізбектей берсе жарасады да, таусылмайды да. Сәуле туралы айтарымыз да осыған саяды.Орта бойлы, сары өңді оқытушыны университет дәлізінен көре қалған студенттердің елжірей қалмайтыны кемде-кем. елу минөттік сабағын тапжылмай тыңдап, санасына тоқуға асыққан талайы. Сол Сәуле Тапанова алпыстың асқарына шығып, тағы бір асуды артқа тастады.
Елордадағы Л.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті Журналистика және саясаттану факультеті Баспасөз және баспа ісі кафедрасының профессоры Сәуле Есембекқызы, расы керек, бүгінге дейін талай әріптесімізді қанаттандырды. Сонысымен бізге жұғымды, елге сыйлы. Өзі айтпақшы, қандай күн туғанда да мамандығына адалдық танытты, бәз-баяғы нық жауапкершілігін жоғалтпады, кемшіліктерге жол бермеді. Қарағанды өңіріндегі Жаңарқа ауданына қарасты Сәкен Сейфуллин атындағы мектепте оқыды. Бала кезінен-ақ әдебиетке бейім болыпты. «Шағын әңгіме, күнделік жазатыным бар еді,-дейді. – Тоғызыншы сыныпта оқып жүргенімізде мектепке Еркін Егемберлин деген жас мұғалім жігіт келді. Біздің өнерге, әдебиетке, шығармашылық жұмыстарға қызығушылығымызды оятып, баулыған кісі сол. Бүгінге дейін Еркін ұстазыма алғыс айтамын. Сыныптағы барлығымыздың бағдаршамымыз еді ол». Оқытушының сол кездегі ұстазы: «Сәуле, сенің журналистикаға бейімің бар екен. Тіліңдегі сөз кестесі, адаммен қарым-қатынасың, мәдениетің сені осы саланың мықты маманы ететініне күмәнім жоқ» деген екен. Алғыр бала соны мықтап түйіп алыпты ғой кеудесіне. Содан кейін, аттестатын алған күні арманын арқалап, Евней Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің филология факультетіне құжаттарын тапсырады. Ол уақытта журналистика тек Алматыдағы ҚазМУ-да ғана бар. «Шетіне іліксем, түбі бейімделермін журналистикаға…» деп ойлады.
Мақсаттың үдесінен шықты, 1974 жылы жоғары оқу орнын абыроймен тәмамдады. Еңбек жолын сол кездегі Жезқазған облысындағы «Жезқазған туы» газетінде әдеби қызметкерліктен бастады. Араға жыл салып Жезқазған педагогикалық институты ашылды. Обкомның жолдамасымен білім ошағына жас маман болып қабылданды. «Міне, содан басталған еңбек жолым қырық жылға ұласып барады. Тек жоғары оқу орындарында мамандар даярлаумен келемін. Алғашқы жылдары жаңа институттың шаруасы да шаш етектен еді, тек сабақ берумен ғана шектелген жоқпыз, қоғамдық жұмыстарға да белсене араластық» дейді Сәуле Есембекқызы. Жас маман болса да, жігерлілігімен, біліктілігімен, сауаттылығымен басшылықтың көзіне түскен ол аудандарға барып дәріс оқыды, мектеп мұғалімдерінің жиындарында баяндамалар жасады. Сондай жұмыстар жас ұстазды мамандығына шыңдай түсті, шынықтыра берді. Сол кездегі қатал тәртіп екен ғой, Сәуленің толқынын адалдыққа, жауапкершілікке, адамгершілікке тәрбиелеген.
Әңгіме арасында профессор «Қазақ басылымдарындағы әйелдер бейнесі» атты студенттер үшін таптырмайтын еңбегін ұсынды. Бұл тақырыпты жазуына көрнекті әдебиеттанушы ғалым, жазушы Рымғали Нұрғали себепкер болған көрінеді. «Жезқазған педагогикалық институтында қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасының меңгерушісі қызметін атқарған едім. Сонда жүргенімде ғылыммен де айналыстым. Ғылыми жетекшім – Рымғали Нұрғали. «Қайта оралған есімдердің» шығармаларымен енді танысып жатқанымызда маған Міржақып Дулатовтың «Бақытсыз Жамалынан» бастап, бір үлкен ғылыми еңбекпен айналысу керектігін айтты ғалым. Іле-шала келісіміммен «Алғашқы қазақ романдарындағы әйелдер образының жасалу эволюциясы» тақырыбын кандидаттық тақырып етіп бекітіп берді…
Кез келген саладан жаза беруге болады ғой. Бірақ, жаныңа жақын, жүрегің қалаған, таңдап алған тақырыбыңның аясында жұмыс істеу – өте ләззаты һәм рахат емес пе? Кейін «Қазақ романдарындағы ғашықтық сарыны» деген докторлық дисертация қорғадым. Мұның бәрі де әйелдер, қыз-келіншектер төңірегінде болатын» деп кейінге бір көз салды Сәуле Есембекқызы.
Еңбек жолын журналистикадан бастап, ұзақ жылдар әдебиет пәнінен сабақ беріп, соңғы төрт жылда журналисткаға қайта оралған оның кеудесінде бәрібір мамандығына деген шексіз махаббат бар. Жезқазғандағы оқу орнында өзі бас болып, тиісті мекемелердің табалдырығын тоздырып жүріп аштырған Әдебиет және журналистика кафедрасы соңғы сөзіміздің айқын дәлелі.
Ол қазір Еуразия ұлттық университетінде қазақ әдебиеті тарихынынан, шешендік өнер және журналистикадан, БАҚ-тың тілі мен стилінен, журналистика пәндерін оқыту әдістемесінен, баспаларды әдеби редакциялаудан да лекция оқиды, сабақ береді. Барлығы да – болашақ әріптестерімізге өте қажет деген пәндер. Сондықтан болар, ең бастысы журналист сауатты болу керек, үлкен әдеби «багажы» болуы тиіс деп отырады. «Бұрынғылар, біздің кезіміздегі жастар көп оқитын, көп ізденетін. Ал, қазіргілер дайын нәрсеге ұмтылады. Соның нәтижесі ғой, бүгінгілердің аналитикалық талдауда, өзіндік ой-пікірлерін түйіндеуде қиналатыны. Көп іздену керек жастарға. Оларда оқу бар, тоқу жоқ» дейді ұзақ жыл ұстаз болған Сәуле Есембекқызы.
Иә, алпыс – аз ғұмыр емес. Алпысқа келіп, ақылың кемеліне келмесе, сол сын! Сәуле Есенбекқызының айтқандарынан асыл ағаның, байыпты, білімді апаның сөзін көреміз. Және бәрін жаза беріп те тауыса алмасымыз анық.
Соңғы шілде айында Англияға, Ұлыбританияға конференцияға барып келді. Ол жақтан да түйгені, білгені мол. Енді осы оқу жылында шамасы келгенше студенттеріне үйретпек, майын тамызып әңгімелемек.
Сәуле Тапанованың осы уақытқа дейін жазған оқу құралдары, монографиялары, жинақтары жетерлік: «Қазақ әдебиетіндегі ақтаңдақтар», «Реалистік образ жасаудағы ізденістер», «Психологиялық романдардағы махаббат тақырыбы», «Қазіргі қазақ әдебиеті», «Мектеп оқушыларына шешендік өнер сабағын оқыту», «Шәкәрім шығармаларын оқыту», «Кішітау келбеті», «Туған жер тұнған шежіре»… Бәрі де керек, бәрі де таптырмайды, бәрі де тағылымды. Осындай еңбектерінің бағаланғанынан ғой, білім беру ісінің үздігі, құрметті қызметкері, Қазақстанның Педагогика ғылымдары академиясының корреспондент-мүшесі болғаны.
Шәкірттеріне білім нәрін егіп, айналасына шуағын шашып жүретін Сәулені неге сәулелі Сәуле демеске?.. Ол – Сәулелі Сәуле. Абайдың өзі «Сәулең болса кеудеңде…» демеп пе еді?!
Асхат РАЙҚҰЛ
