«Елбасының тапсырмасына сәйкес, елімізде қылмыстық-атқару саясатын жүзеге асырып, жазаларды орындауды ұйымдастыруда» біз екі үлгі бойынша жұмыс істеп келеміз, – деді Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінде өткен үкімет сағатында баяндама жасаған Ішкі істер министрі Қалмұханбет Қасымов.
Жазатайым жаза басып, тар қапасқа түскендердің өзіндік мәселелері бар. «Болашақта қылмыстық жазалау бойынша сотталғандардың теңгерімі өзгеруі керек» деген пікір осыған байланысты айтылған. Қазір мемлекет қылмыстық заңнаманы ізгілендіруге және қоғамнан оқшаулаумен байланысты емес қылмыстық жазалауды қолдану саласын кеңейтуді көздеп отыр.
Қазақстанда пробация қызметі 2012 жылы құрылды. Пробация – латын сөзі. Бұл қызмет – адамзаттың адами қасиетін сақтау, яғни сотталған адамды қоғамға бейімдеу мақсатында жергілікті атқару органдарымен бірлесіп, олардың тұрмыстық-әлеуметтік жағдайына жан-жақты көмек көрсету деген сөз. Сондай-ақ, ол сотталғандардың білім алуына, мамандықты меңгеруіне, жұмыспен қамтылуына, жергілікті емханалардан ем қабылдауына және құқықтық көмекпен қамтуға бағытталған.
«Түрмедегі адамдар» деген сөз тіркесі қалыптасты. Соңғы жылдары елімізде істі болғандар саны 2011 жылы 57 мыңнан 2017 жылы 35,5 мың адамға азайды. Болашақта бас бостандығынан айырылғандар одан да азаяды, ал пробация қызметі мен полиция бақылауындағылар саны елеулі түрде көбейеді деген болжам басым. Бұған себеп – арнайы қабылданған «Пробация туралы» заңға сотқа дейінгі және пенитенциарлық деген екі қосымшаның енгізілуі.
Сотқа дейінгі пробация неғұрлым әлсіздеу күдіктілер мен айыпталушылар тобына жататындарға, кәмелетке толмағандарға, әйелдерге, 3 жасқа дейінгі балалары бар әйелдерге, басқа да санаттағы азаматтарға әлеуметтік-құқықтық көмек көрсету мақсатын көздейді.
Ал пенитенциарлық пробацияға жазаны өтеу мерзімінің аяқталуына бір жыл қалған сотталғандар жатады. Олармен тәрбие жұмыстары жүргізіледі. Тұрғылықты жері, жұмысы, туыстық, әлеуметтік байланыстарын қалпына келтіру, сондай-ақ, әлеуметтік қызметтер алу қажеттіліктері туралы мүмкіндіктері анықталады.
Ұлт жоспары – 100 нақты қадам бес институттық реформаны жүзеге асыру бағдарламасының 33-қадамын орындау мақсатында Ішкі істер министрлігі әзірлеген заң жобасын қабылдаудың негізі қылмыстық сот төрелігін әлеуметтендіру, әлеуетін кеңейту, қылмыстық саясатты одан әрі ізгілендіру екендігі баса айтылды.
Мәселен, биыл жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті жүзеге асыру бағдарламасына істі болғандардан 1300 адам қатысса, олардың 1000-ы жұмысқа орналастырылып, 200-ден астамы қажет мамандықтар бойынша қысқа мерзімді курстардан өтті.
Бұдан бөлек, есепте тұрған 1547 адамға көмек көрсетілді. Атап айтқанда, 253 адамға жұмыс берілсе, 31 адам әлеуметтік бейімдеу орталықтарына орналастырылып, 27 адам жұмыспен қамту орталығына жіберілді. 404 адам емделді.
Жалпы, пробация қызметін құру және бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған адамдарды әлеуметтік оңалтудың кешенді стратегиясын қабылдау мемлекет саясаты ретінде қарастырылып отыр.
Үкімет сағатында Қалмұханбет Қасымов бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған және пробация қызметінде есепте тұрған азаматтарды әлеуметтік оңалтудың 2017-2019 жылдарға арналған кешенді стратегиясын іске асыру жөніндегі Ішкі істер министрлігі мен жергілікті атқарушы органдар қабылдайтын шараларға кеңінен тоқтала келіп, «Осындай пробация қызметіндегі атқарылып жатқан ауқымды жұмыстарымыздың нәтижесі, қылмыстың қармауына түсіп, жаза басқан жандардың түзелуіне мүмкіндік туғызып, оларды қоғамның толыққанды азаматы қатарына қосады деген үмітіміз мол» деді.
Таңатар ТӨЛЕУҒАЛИЕВ,
«Астана ақшамының» Парламенттегі тілшісі
