Психологтар балалардың қалыптасуына кері әсері бар мультфильмдердің тізімін жасапты. Олардың пікірінше, ресейлік арналарды жаулап алған «Маша мен аю» мультсериалы балалар үшін ең қауіпті болып саналады екен. Екінші орында – американың «Монстр Хай», үшінші орында «Губка Боб» мультсериалы тұр.
Балалар үшін зиянды деп танылған мультфильмдерді тоқтатуға қауқарымыз шамалы. Оның ащы ішектей созылған сериялары толассыз беріліп жатады. Сағаттап көрсетілетін фильмдерді көрген сайын оның кейіпкерлерін де құдды отбасымыздың бір мүшесіндей сезінетініміз де рас. Содан да болар, теледидардың ішіне түсіп кететіндей телміріп қараған балаға да «қой» демейміз. Ал балаларымыз өзгеге еліктеп, өз болмысынан ажырап бара жатқанын да байқай бермейміз. Тіпті, тілі шықпаған сәбиіміз дәл «Машадай» бет-аузын қисайтып, ернін шүршитсе не «Монстр Хайдың» кейіпкерлеріндей былапыт сөздерді қайталап айтып жатса, бетінен қақпай, керісінше, қылығына мәз боламыз.
Бұл жерде сәбидің кінәсі бар ма? Мамандар сәбилердің экранда көрсетілгеннің бәріне сенетінін, өзіне ұнаған кейіпкердің қылығын қайталап, солардың сөзімен сөйлеуін әдетке айналдырып алатынын айтады. Әлбетте, жағымды әсер ететін, баланың таным-түсінігін арттырып, бауырмалдық пен мейірімге тәрбиелейтін фильмдер де бар. Мәселе бала психикасына әсер ететін мультфильмдерді талғаммен таңдауда жатыр.
Ұлболған Байкенжеева, дәрігер: – Жас сәбиге кез келген шудың әсерін ескерген жөн. Бөлмеде теледидар қосылып тұрса да, баланың денсаулығына зияны бар. Сол себепті балаға екі жасқа толғанға дейін теледидар көруге тыйым салу керек. Екі жастан асқаннан кейін фильмдегі көріністер нақты, сөздері анық, жағымды әсері барларын ғана таңдап көрсеткен жөн. Теледидардан екі метр қашық отырып көру қажет. Егер баланың көзі қызарып, жасаурай бастаса, теледидарды мүлдем көрсетуге болмайды.
Диана Сапарбекқызы, невролог: – Ата-анасы көңіл бөлмейтін балалар көп уақытын теледидар алдында өткізетіні жасырын емес. Мұндайда балалардың белсенділігі азаяды. Ал сюжетті үзіп-жарып, жиі қайталанатын жарнама баланың әлі жетілмеген психикасына кері әсер етеді. Яғни, мінез-құлқы өзгеріп, ұйқысы бұзылады. Баланың шығармашылық бастаулары дамымай, талпынысы кемиді. Бала жасынан экрандағы көріністердің бақылаушысы болса, кейіннен өмірдегі оқиғаларға да бей-жай қарап, толыққанды өмір сүру негіздерінен ажырайды. Теледидарға телмірген баланың тілі кеш шығып, қатарларымен ойнап өскен баладан гөрі тілі қарабайыр, мінезі бұйығы келеді. Мұны ескеруіміз керек.
Міне, мамандардың пікірі осындай. Бірақ төріміздің бір бұрышын иемденіп алып, күн ұзағына сарнап тұратын теледидарды өмірімізден өшіріп тастай алмаймыз. Тым болмағанда, дәрігерлердің ескертуін қаперге алу қажет. Одан бөлек, дәрігерлер теледидарды жантайып емес, отырып көру керек дейді. Қараңғы бөлмеде қарауға болмайды. Баланы жасынан планшет пен телефондарға
үңілуден тыйыңыз. Уақыт өте келе сәбиіңіздің қос жанары суалып, көр соқыр болып қалуы әбден мүмкін.
Сонымен, таңдау өз қолы-ңызда. Қазақ «сынықтан өзгенің бәрі жұғады» дейді. Жас буын теледидардан көргенін қағып алып, соны қайталап жатса, бұл оның өскендігінің де, алғырлығының да белгісі емес екен. Күндердің күнінде сана-сезімі бөтен, тілі бұлдыр, өзіндік бет-бейнесі жоқ, суық мінезді бір кездегі мультфильм кейіпкерлерін
еске салатын ұрпақ болып шықса, таң қалмаңыз. Өйткені оның тәрбиесімен жастайынан мультфильмдер айналысқанын ұмытпаңыз.
Айгүл УАЙСОВА
